از قوس هرمنوتیکی ریکور تا نوبت‌های سه‌گانه تفسیری میبدی در کشف الاسرار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

چکیده

براساس نظریه قوس هرمنوتیکی پل ریکور، یک مفسر در تفسیر متن سه مرحله پیش رو دارد: تبیین­، فهم­ و به خود اختصاص دادن­. مرحله «تبیین»­، به بررسی ساختار لفظی متن مربوط می‌شود و در حقیقت تمهید مقدماتی است تا در مرحله «فهم» بتوان به عمق معناشناختی متن، که همانا نیت مؤلف (مؤلف ضمنی) است، پی برد؛ اما هدف نهایی تفسیر به «خود اختصاص دادن» است­؛ یعنی آنجا که مفسر با نگاهی سوبژکتیو و با دخیل کردن انتظارها، پسندها، و پیش‌داوری‌ها و موقعیت هرمنوتیکی خویش در خوانش نهایی­، متن را از تملک مؤلف به تصاحب خویش درمی‌آورد­. در سنت تفسیری ما،  تفسیر کشف‌الاسرار میبدی نیز بر سه نوبت یا مجلس استوار است. میبدی در نوبت اول به ترجمه تحت‌الفظی آیات می­پردازد­. در نوبت دوم به شأن نزول و اسباب نزول آیات، با توجه به احادیث و روایات، می­پردازد تا به نوعی از نیت مؤلف (خدا) پرده بردارد؛ و سرانجام در نوبت سوم -فارغ از نظر مؤلف (خدا)- آیات را براساس بافت و تجربه عرفانی و مطابق با سنت و میراث صوفیه تفسیر می­کند­. ما در این نوشتار بی‌آنکه بخواهیم تناظر یک‌به‌یک میان قوس هرمنوتیکی ریکور و نوبت­های سه‌گانه تفسیری میبدی برقرار کنیم، به تحلیل رویکرد تفسیری میبدی در پرتو قوس هرمنوتیکی ریکور می­پردازیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

From Ricœur’s Hermeneutic Arc to the Tripartite Interpretive Stages in Meybodi’s Kashf al-Asrar

نویسنده [English]

  • Farzad Baloo
Assistant Professor of Persian Language and Literature, University of Mazandaran
چکیده [English]

According to Ricœur’s concept of the ‘hermeneutic arc’, an interpreter follows three stages in interpreting a text: explanation, understanding, and appropriation. The ‘explanation’ stage is concerned with the analysis of the text’s verbal structure; it is, indeed, a prologue to the ‘understanding’ stage which makes it possible to delve into the semantic depth of the text, i.e., into the (implied) author’s intention. However, the ultimate goal of interpretation is ‘appropriation’, in which the interpreter, with a subjective viewpoint and by involving expectations, biases, presuppositions, and his interpretive position in the final reading of the text, appropriates it and makes it his own. In the Persian hermeneutic tradition, Meybodi’s commentary on the Quran, Kashf al-Asrar, pivots around three stages called ‘turns’ or ‘sessions’. In the first stage, Meybodi provides literal translations of the verses. Using hadiths and Islamic narrative traditions, he deals, in the second stage, with the occasions and causes of revelation of the verses so as to unveil the intention of the author (God); and, finally, in the third stage, notwithstanding the views of the author (God), Meybodi interprets the verses with reference to their context as well as mystical experience, and in accordance with Sufi traditions and heritage. Without attempting to establish a one-to-one relation between the stages in Ricœur’s hermeneutic arc and Meybodi’s tripartite stages, this paper analyzes the latter’s interpretive methods in light of the former’s hermeneutic arc.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ricœur
  • Meybodi
  • Hermeneutic Arc
  • Kashf al-Asrar
  • interpretation
آتش، س. 1381. مکتبتفسیراشاری، ترجمه ت. هاشم­پور سبحانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ابوزید، ن. 1380. چنین گفت ابن‌عربی، تهران: نیلوفر.
احمدی، ب. 1386. ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
پالمر، ر. 1384. علم هرمنوتیک، ترجمه م.س. حنایی­کاشانی. تهران: هرمس.
پور­حسن، ق. 1384. هرمنوتیک تطبیقی؛ همانندی فلسفه تأویل در اسلام و غرب، تهران: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
جبری­، س. 1388. «نگرش و زبان در کشف‌‌الاسرار میبدی»، فصلنامهکاوش­نامه، (10)19:  9-72.
حسنی، س. 1393. عوامل فهم متن، تهران: هرمس.
خرمشاهى، ­ب. 1382. دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهى، جلد اول. تهران­: دوستان­.
داونهاور­، ب. و د. پلاور­. 1394. پل ریکور­، ترجمه ا. توکلی­شاندیز. تهران: ققنوس.
رحیمیان، س. 1383. مبانیعرفاننظری، تهران: سمت.
ریخته­گران، م. 1378. منطق و مبحث علمهرمنوتیک، تهران: کنگره. 
ریکور، پ. 1368. «رسالت هرمنوتیک». ترجمه م. فرهاد­پور و ی.‌ع. اباذری. فرهنگ، (4و5): 236-294­.
ــــــــــــ .1377. هرمنوتیک مدرن­: گزینه جستارها­،­ ترجمه ب. احمدی و م. مهاجر و م. نبوی. تهران: مرکز.
ــــــــــــــ 1386. زندگی در دنیای متن­، ترجمه ب. احمدی­. تهران: مرکز.
سراج طوسی، ا .1382.  اللمع فی التصوف، با تصحیح و تحشیه ر. آ. نیکلسون. ترجمه م. محبتی، تهران: انتشارات اساطیر.
سلیه، ر. 1382. «گفتگو با پل ریکور: فلسفه خرد هرمنوتیکی». ترجمه ل. فخری.  بازتاباندیشه، (42): 72-73.
شاکر، م. 1381. روش‌های تأویل قرآن، قم: انتشارت دفتر تبلیغات اسلامی.
شفیعی­کدکنی­، م.ر. 1392. زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: سخن. 
صفا­، ذ. 1369. تاریخ ادبیات ایران، جلد 2. تهران: ­فردوس.
کلاباذی­، ا. 1371.  التعرف­، ترجمه م. ج. شریعت. تهران: اساطیر.
کوزنزهوی، د. 1385. حلقه انتقادی، ترجمه‌ م. فرهاد­پور. تهران: روشنگران.
کیلر، آ. 1394. هرمنوتیک صوفیانه در تفسیر کشف‌الاسرار­، ترجمه ج. قاسمی­، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
گلدزیهر، ا. 1383. گرایش‌های تفسیری در میان مسلمانان، ترجمه ن. طباطبایی. تهران: ققنوس.
مالری، ج. و ر. هیورویتز و گ. دافی. 1381. «هرمنوتیک از تبیین متن تا فهم رایانه‌ای». ترجمه ف. ساسانی. زیباشناخت، (7): 127-158.
معرفت­، م. 1387. تاریخ قرآن، تهران: سمت­.
میبدی، ا. 1371. کشف­الاسرار و عده‌الابرار: معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصاری/ تألیف ابوالفضل رشیدالدین المیبدی، به سعی و اهتمام ع. ا. حکمت، تهران: امیرکبیر­.
نویا، پ. 1373. تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمه ا. سعادت، تهران: نشردانشگاهی.
واعظی، ا. 1385. درآمدی بر هرمنوتیک، تهران: پژوهشگاه فرهنگ اندیشه اسلامی.
Gadamer, H.G. 2004. Truth and Method, translation revised by J. Weinsheimer and D. G. Marshall, London: Continuum.
Mueller-Vollmer, K. 2006. The Hermeneutics Reader: Texts of the German Tradition from the Enlightenment to the Present, New York: Continuum.
Kaplan, ­ D. M. 2013. Ricoeur’s Critical Theory, Albany: State University of New York Press.   
Kristensson Uggla, B. 2010. Ricoeur, Hermeneutics and Globalization­, London: Continuum.
Ricoeur, P. 1974. The Conflict of Interpretation, Trans by K. Mclaughling. Evanston: Northwestern University Press. 
__________ . 1998. Hermeneutics and the Human Sciences, Translated by J.B. Thompson, Cambridge: Cambridge University.­­­
Rogers­, W. E. 1994. Interpreting Interpretation, Pennsylvania: Pennsylvania State University Press.