کارناوال‌گرایی در دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی تهران، ایران.

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی تهران، ایران

چکیده

میخاییل باختین در تبارشناسی نثر رمانگرا، که بستر چندصدایی، مقابله با ایده­آلیسم و تک­سویگی فرهنگ هر جامعه است، به پدیده و مفهوم «کارناوال» می­رسد. به زعم او رمان همچون کارناوال‎های اعصار گذشته، میدان همایندی صداهای فرادست و فرودست، ظهور همه گونه­های طردشده از آدمیان و زبان و ایده­ها، و تجلی دموکراسی و آزادی از انقیاد سلسله­مراتب­های برساخته است. او  با طرح مسأله کارناوال‌گرایی ظرفیت ضداقتدار و کنش انتقادی رمان را در ایجاد شبکه­ای از مقولات چندصدایی، رئالیسم گروتسک، زبان کوچه­وبازار، بیگانه­بودگی و تاج­گذاری و خلع ید می‎داند. شهرام رحیمیان در رمان دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد، با طرح سوژه نامتعین و کرونوتوپ آستانه­ای و پیرنگ تقابلی، جهانی کارناوالی خلق کرده که بسیاری از گفتمان‎های غالب و هنجارهای برساخته را به چالش می­کشد. در این مقاله، ضمن معرفی اجمالی «کارناوال­گرایی» باختین، به بازخوانی رمان یادشده از این منظر پرداخته­ایم. نتایج به­دست­آمده از پژوهش به نگاه انتقادی اثر، به غلبه گفتمان تک‌سویه «تعهد» در تاریخ معاصر ایران، ایجاد خودآگاهی در خواننده نسبت به امکان سوژگی و توانایی­اش در فراروی از مرزهای سلطه، و برهم‎کنش فضای سیاسی جامعه و تفکر انتقادی گواهی می­دهند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Carnivalesque in Doktor Noon Zanash ra Bishtar az Mosaddeq Doost Darad

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Jamshidi Shal 1
  • Mohammad Parsanasab 2
1 PhD Candidate of Persian Language and Literature, Kharazmi University, Tehran, Iran
2 Professor of Persian Language and Literature, Kharazmi University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Through the genealogy of novelistic prose, which is a ground for polyphony, an objection to idealism and cultural monophony in every society, Mikhail Bakhtin examines the phenomenon and notion of “carnival”. According to Bakhtin, a novel, just like carnivals of old times, as the domain of togetherness of all dominant and submissive voices, is the presence of all rejected forms of human beings and languages and ideas, and is a domain where democracy is manifested along with freedom from every constructed hierarchical subjugations. In his theory of the carnivalesque, the novel’s capacity to oppose any dominion along with a capacity for critical thinking, lies the ability to construct a network of polyphonic items, grotesque realism, vulgar language, alienation, crowning and eviction. Through developing indeterminate subject, threshold chronotope and contrastive plot, Shahram Rahimian, in his novel Doktor Noon Zanash ra Bishtar az Mosaddeq Doost Darad (Dr. N. Loves His Wife More than Mosaddeq) manages to create a carnivalesque universe which challenges many ruling discourses and constructed norms. This article starts with a brief introduction to Bakhtin’s carnivalesque theory and offers a re-reading of the abovementioned novel through this theory. The findings of this critical view on the novel confirm the dominance of the discourse of “commitment” in Iranian contemporary history, the development of self-consciousness in the reader towards the possibility of subjectivity and his/her ability to leave behind the boundaries of dominion, and the interaction between society’s political sphere and critical thinking.
 
Extended Abstract

Introduction

According to Bakhtin, the carnivalesque challenges the discourses and constructed norms of totalitarian states. In the novel, as in carnivals of the ancient times or the Middle Ages, all forms of human being, language, and ideas find a way to emerge. Carnivalesque novels challenge the discourses of power and dominant social and political culture through critical discourses. In his novel Doktor Noon Zanash ra Bishtar az Mosaddeq Doost Darad, Shahram Rahimian creates a carnivalesque universe to represent the problematic human in a polyphonic, modern world. The present article analyzes Rahimian’s novel based on Bakhtin’s theory and concludes that by creating unconventional possibilities in the ideas and actions of individuals, this novel questions many of the official, dominant norms and helps the reader achieve self-consciousness toward subjectivity, indeterminism and critical capacity.
 

Theoretical Framework

Bakhtin’s idea of carnival and how is has found its way into novels provided the present study with a tool to study different elements of the carnivalesque in a Persian novel. 
 

Methodology

The descriptive-analytical method has been employed in this study to delve into elements of the carnivalesque in the novel in question.
 

Discussion and Analysis

In Doktor Noon Zanash ra Bishtar az Mosaddeq Doost Darad, the dominant discourse of power is in contrast with culture and discourse of the common people, which promises a carnivalesque world. Our analysis of characters, chronotope and plot in this novel revealed a network of carnivalesque elements. In this novel rules and principles are unstable and devoid of significance and various forms of polyphony can be identified. 
 

Conclusion

Some elements of the carnivalesque novel and critical thinking could be identified in our study of the characters, plot, narration, and language of the novel Doktor Noon Zanash ra Bishtar az Mosaddeq Doost Darad. In this novel, the discourse of “commitment”, which has been reproduced in different periods in the contemporary politics in Iran, is criticized. This discourse turns the individuals into an object destined to serve collective values and objectives. By relying on the potentials of the carnivalesque narration, the author tries to make the readers aware of the capacities of their bodies, language and everyday life to participate in political action to achieve freedom.
 
Bibliography
Bakhtin, M. 1391 [2012]. Takhayol-e Mokalemeh-i: Jostarha-I Darbareh-ye Roman. R. Pourazar. Tehran: Nay.
Bakhtin, M. 1396 [2017]. Masa’el-e Boutiqa-ye Dostoyevski. N. Moradyani (trans.). Tehran: Hekmat.
Bakhtin, M. 1984. Rabelais and His World. H. Iswolsky (trans.). Bloomington: Indiana University Press.
Foucault, M. 1390 [2011]. Tarikh-e Jonoun. F. Valiani (trans.). Tehran: Hermes.
Goldmann, L. et al., 1390 [2011]. Daramadi bar Jame’eh-shenasi-e Adabyat. M. Pouyandeh (trans.). Tehran: Naqsh-e Jahan.
Holquist, M. 1395 [2016]. Mokalemeh-garayi: Mikhail Bakhtin va Jahansh. M. Amirkhanlou. Tehran: Niloufar.
Knowles. R. 1391 [2002]. Shakespeare va Karnaval pas as Bakhtin. R. Pourazar (trans.). Tehran: Hermes.
Payandeh, H. 1394 [2015]. Goshoudan-e Roman: Roman dar Partov-e Nazaryeh va Naqd-e Adabi. Tehran: Morvarid.
Rahimian, Sh. 1383 [2004]. Doktor Noon Zanash ra Bishtar az Mosaddeq Doost Darad. Tehran: Niloufar.
Tobias, R. B. 1392 [2013]. Bist Kohan-Olgou-ye Payrang va Tarz-e Sakht-e An. A. Rahneshin (trans.). Tehran: Saqi.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Carnivalesque
  • Bakhtin
  • Critical Thinking
  • Doktor Noon Zanash ra Bishtar az Mosaddeq Doost Darad
استادمحمدی، ن. و فقیهی، ح. و هاجری، ح. 1396. «بررسی مصداق­های چندصدایی در رمان دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد». زبان و ادبیات فارسی، 25 (83): 23-42.
باختین، م. 1391. تخیل مکالمه­ای: جستارهایی درباره رمان، ترجمه ر. پورآذر، تهران: نی.
باختین، م . 1396. مسائل بوطیقای داستایفسکی، ترجمه ن. مرادیانی. تهران: حکمت کلمه.
پاتریک، ف. 1384. «کارناوالسک: فیلم و نظم اجتماعی». هنر و معماری: بیناب (سوره مهر)، ترجمه ع عامری مهابادی. (8): 256-285.
پاینده، ح. 1389. «شخصیت­پردازی کوبیستی در یک رمان مدرن ایرانی». اطلاعات حکمت و معرفت، 5(1): 9-17.
پاینده، ح. 1394. گشودن رمان: رمان ایران در پرتو نظریه و نقد ادبی، تهران: مروارید.
توبیاس، ر.ب. 1392. بیست کهن الگوی پیرنگ و طرز ساخت آن، ترجمه ا. راه­نشین. تهران: ساقی.
جمشیدی، ع. 1397. «زیبایی‌شناسی دریچه‌ در سینما و نقاشی: نکاتی در باب درها و پنجره‌ها (2)». نهست، http://www.nhst.ir/.
حسن­زاده، ا. و جدیدی، ا. 1390. « تحلیل روان­کاوانه شخصیت دکتر نون در رمان دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد». کتاب ماه ادبیات، (169): 94-97.
خادمیان، ط. و قابل رحمت، ف. 1394. «کنش­های جمعی کارناوالی و فضای شهری». مطالعات جامعه­شناختی شهری، 5 (17): 179-212.
رحیمیان، ش. 1383. دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد، تهران: نیلوفر.
روزیک، ا. 1396. «ماسک و تغییر شکل در آیین، کارناوال و نمایشی». هنر و معماری، ترجمه س. کی ماس، (214): 56-60.
شمیسا، س. 1386. معانی، تهران: میترا.
عظیم­دخت، ذ. 1395. «بینامتنیت در رمان دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد:  تحلیلی گفتمانی-اعتقادی». زبان­کاوی، (2): 57-79.
فوکو، م. 1390. تاریخ جنون، ترجمه ف. ولیانی. تهران: هرمس.
قاسم­زاده، ع. و گرجی، م. 1390. «تحلیل گفتمان انتقادی رمان دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست داشت». ادب پژوهی، (17): 33-64.
کوندرا، م. 1386. جاودانگی، ترجمه ح. کامرانی. تهران: علم.
گلدمن، ل و دیگران. 1390. درآمدی بر جامعه­شناسی ادبیات: مجموعه مقاله، گردآورنده و مترجم م. پوینده، تهران: نقش جهان.
نولز، ر. 1391. شکسپیر و کارناوال پس از باختین، ترجمه ر. پورآذر. تهران: هرمس.
هورتون، ا.  بی­تا، «سبکی تحمل­ناپذیر نظریه فیلم کمدی». فارابی، ترجمه ا. نیک­فرجام، دوره 7(3): 222-237.
هولکوییست، م. 1395. مکالمه­گرایی (میخائیل باختین و جهانش)، ترجمه م. امیرخانلو. تهران: نیلوفر.
Bakhtin, M.M. 1984. Rabelais and His World, Trans H. Iswolsky. Indiana University Press: Bloomington.