2024-03-28T16:16:48Z
https://naqd.guilan.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=518
نقد و نظریه ادبی
2476-7387
2476-7387
1396
2
2
تحلیلی بر سوژه پسامدرن با مروری تطبیقی بر سیر نظریههای فلسفی و ادبی معاصر
فرزاد
کریمی
ارتباط میان ادبیات و فلسفه اگرچه سابقهای طولانی در تحقیقات علوم انسانی دارد اما مطابقه نظیربهنظیر نظریههای این دو نحله از علوم انسانی از موارد مغفولمانده است که در مقاله حاضر به آن پرداخته شدهاست. از میان نظریههای فلسفی و ادبی معاصر، در فلسفه، تجربهگرایی و در ادبیات، پساساختگرایی مبدأ تحلیل قرار گرفتهاست. سپس با گذار از ایدهآلیسم، شاخههای متفاوت پدیدارشناسی و فلسفه پستمدرن به مدرنیسم ادبی، پساساختگرایی و درنهایت پسامدرنیسم ادبی بررسی شدهاست. بهمنظور امکان تبیین وضعیتهای خاص انسانی در هر نحله از ادبیات و فلسفه، «سوژه» بهعنوان مابهازای انسان -در بعد اندیشندگیاش- مورد توجه نویسنده بودهاست. شیوه این مقاله توصیفی با روش گردآوری کتابخانهای است. مطابق نتایج این پژوهش، نگاه به مکتبها و شیوههای ادبی با دیدگاهی خاص از فلسفه، میتواند ابعاد تازهای از انسان را در متون ادبی بازنمایاند که مرحلهای فراتر از ویژگیهای شخصیتپردازانه در آثار ادبی است. در این مقاله، این ویژگیها با تأکید بر «سوژه پسامدرن» مورد توجه بیشتر قرار گرفتهاست.
سوژه
سوژه پسامدرن
نظریههای ادبی
نظریههای فلسفی
ویژگیهای شخصیتپردازانه
2017
12
22
5
16
https://naqd.guilan.ac.ir/article_2916_0a9b1c232f57a5b5f7b6eed58643847f.pdf
نقد و نظریه ادبی
2476-7387
2476-7387
1396
2
2
بازتولید مناسبات سلطه در رمان شوهرآهوخانم
فرامرز
خجسته
جعفر
فسائی
رمان شوهر آهوخانم به عنوان یکی از نخستین آثار فمینیستی در گفتمان ادبیات داستانی معاصر مقبولیت یافتهاست. در مقاله حاضر با توجه به مفهوم «ایدئولوژی» نزدیک به خوانشهای مارکسیستی، رمان پیشگفته مورد واکاوی قرار گرفتهاست. نتایج حاصل از دریافت و تشریح این اثر بیانگر این مسأله است که داستان صرفنظر از لایه بیرونی که سعی در نمایش و القای نوعی فمینیسم پیشرو دارد، در لایههای زیرین متأثر از مردسالاری به عنوان یک ساختار کلان اجتماعی و در تحلیل نهایی ابزاری است ایدئولوژیک در دست این نهاد مسلط برای تکرار و بازتولید منطق سلطه. کنشهای آهوخانم به عنوان قهرمان داستان و شکلدهنده بنمایه فمینیسم در داستان، بهگونهای پیش رفتهاست که کمترین تنش و اصطکاک با ارزشهای نظام مردسالار ایجاد کند؛ در حقیقت مردسالاری به عنوان نیروی پیشبرنده متن در یک سناریوی هوشمندانه و دقیق، ضمن کتمان روابط سلطه، این متن را بهگونهای هدایت کردهاست که پشتیبانی از قهرمان اصلی داستان که در واقع امر، قهرمانی پوشالین بیش نیست در تحلیل و جمعبندی منتقدین، با نوعی سوءبرداشت، به قرائتهای فمینیستی منجر شدهاست. اما در این نوشتار با برملا شدن کارکرد ایدئولوژی سویه پنهان متن آشکار شدهاست که ناظر بر استمرار سلطه مردسالاری است.
شوهر آهوخانم
ایدئولوژی
مردسالاری
تحلیل گفتمان
فمینیسم
2017
12
22
17
38
https://naqd.guilan.ac.ir/article_2804_8d4c4ea30cea587acf7e1c47d5a09cab.pdf
نقد و نظریه ادبی
2476-7387
2476-7387
1396
2
2
بررسی هویت، قدرت و دانش در سه بَرخوانی بهرام بیضایی
رضا
ترنیان
حسین
خسروی
احمد
ابومحبوب
بهرام بیضایی ازجمله نویسندگان تأثیرگذار در ادبیات نمایشی ایران است. اعم کوشش این نویسنده از ابتدا بر روی سه محور اسطوره، حماسه و تاریخ بودهاست که با تلفیق این عناصر با درام، خالق آثار متنوعی در ادب معاصر فارسی است. سه بَرخوانی بهرام بیضایی از اولین آثار این نویسنده، شامل سه روایت اساطیری از آرش، اژدهاک و جم است. برخوانی اصطلاحی برساخته از زبان این نویسنده است. این آثار به عنوان اولین تجربیات نویسنده در اواخر دهه سی به دلیل بهکارگیری زبان ویژه خود در بازسازیِ اسطوره اهمیت ویژهای در حوزه روایت دارد. هویت و قدرت این سه شخصیت اساطیری با توجه به زمان نگارش آن، در بعد از کودتای 28 مرداد 1332، به طور ناخودآگاه برای خواننده تولید گفتمان میکند. این مقاله به مسأله هویت و قدرت و دانش در سه برخوانی میپردازد، تا نقش متن را بر مسائل اجتماعی بررسی کند و قدرت و هویت سه شخصیت اساطیری آرش، اژدهاک، جم و در کنار آنان وزیر جم یعنی بندار بیدخش را به شکلی نوین و امروزی برجسته نماید.
سه بَرخوانی
بهرام بیضایی
قدرت
هویت
دانش
2017
12
22
39
69
https://naqd.guilan.ac.ir/article_2806_87cd65a741192138b47842374cbb5159.pdf
نقد و نظریه ادبی
2476-7387
2476-7387
1396
2
2
نقد فرهنگی رمان مدیر مدرسه جلال آل احمد از منظر گفتمان و نظریه قدرت میشل فوکو
احمد
ملایی
محمد علی
محمودی
محمد علی
زهرازاده
گفتمان قدرت یکی از اندیشههای محوری میشل فوکو است. این مقاله به دنبال این سؤال مهم تنظیم شده که آیا میتوان رویکرد فوکو نسبت به گفتمان قدرت را در رمان مدیر مدرسه جلال آل احمد جستجو و تحلیلی از شرایط فرهنگی ایران در دوره پهلوی، بر مبنای این گفتمان ارائه کرد؟ گفتمان قدرت و تکنولوژی انضباط از دیدگاه فوکو، با بخشهای زیادی از رمان مدیر مدرسه و در سطح عینی و واقعی با شرایط سیاسی و فرهنگی جامعه ایران در دوره پهلوی دوم انطباق دارد. در این رمان با دو گفتمان سروکار داریم: گفتمان قدرت و گفتمان ضد قدرت. مدیر مدرسه با روحیهای آرمان گرایانه به تقابل با نظم گفتمانی برآمده از قدرت (شرایط فرهنگی و آموزشی) میرود و در پایان سرخورده و مایوس استعفانامه خود را از سمَت مدیریت مدرسه مینویسد. مدرسه همانند سایر نهادهای حکومتی به عنوان نهادی انضباطی، سلطه قدرت را در افراد جامعه نهادینه میکند. جامعهای که در حال گذار از فرهنگ سنتی و زمینداری مستبدانه به سمت سرمایهداری است و گفتمان غربزدگی نیز از سوی جریان قدرت حاکم، حمایت میشود.
نقد فرهنگی
میشل فوکو
گفتمان قدرت
جلال آل احمد
مدیر مدرسه
2017
12
22
71
94
https://naqd.guilan.ac.ir/article_2805_44c79fcb8c44cc9183734ea72a898a6c.pdf
نقد و نظریه ادبی
2476-7387
2476-7387
1396
2
2
تحلیل گفتمان جنسیت در متون ادبی قرن هفتم هجری: مطالعه موردی نسخه خطی جوامعالحکایات و لوامعالروایات اثر محمد عوفی
مهدی
سلطانی گردفرامرزی
محمد جواد
غلامرضا کاشی
بازنمایی هویتهای جنسی و جنسیتی، مسألهای است که میتوان آن را در بسیاری از متون ادبی و فرهنگی به نوعی مشاهده کرد. در همین زمینه، البته مطالعه متون کهن از اهمیت زیادی برخوردار است؛ متون ادبی کهن از اهمیت تاریخی برخوردارند و تحلیل آنها میتواند تبار اندیشههای جنسی و جنسیتی امروزین را به ما نشان دهد. یکی از این متون کهن و تاریخی، کتاب «جوامعالحکایات و لوامعالروایات» اثر سدیدالدین یا نورالدین محمد عوفی اثری متعلق به قرن هفتم هجری است. هدف این مقاله بررسی چگونگی بازنمایی جنسیت در این کتاب با مطالعه موردی نسخه خطی آن است. این مقاله چهار باب آخر از قسمت سوم کتاب عوفی را که درباره زنان است به روش تحلیل گفتمانی مورد بررسی قرار میدهد. چهارچوب نظری و روشی مقاله، رویکرد متفکر فرانسوی «میشل فوکو» است. نتایج بررسیها نشان میدهد که عوفی در این فصول میکوشد با بهکارگیری نوعی گفتمان اخلاقی، سوژههای جنسیتی به زعم خود اخلاقی را برسازد. . او با برساختن گفتمانی سوژههای «زن پارسا» و «زن ناپارسا» میکوشد نوعی بایگانی جنسیتی مبتنی بر حساسیت نسبت «میل جنسی» زنان به وجود آورد.
بازنمایی
جنسیت
تحلیل گفتمان
زن پارسا
مردسالاری
عوفی
2017
12
22
95
118
https://naqd.guilan.ac.ir/article_2807_1f04d64d65b400576c101217f4a23380.pdf
نقد و نظریه ادبی
2476-7387
2476-7387
1396
2
2
تحلیل «ببرها در روز دهم» بر اساس رویکرد گفتمان انتقادی فرکلاف
سید اسماعیل
اجداد
تامر، از برجستهترین داستان نویسان و طنزپردازان جهان عرب است. درونمایهی اکثر داستانهای وی حقایق پنهان و آشکار سیاسی و اجتماعی جامعه خویش است که گاه نمادین و رمزگونه و گاه صریح بیان میگردد. این مقاله در نظر دارد با واکاوی ابعاد اجتماعی داستان «ببرهای روز دهم» و تحلیل نمادینی از زندگی ببر، ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌـﻪ سوری و کثرت مشکلات زندگی چون فراگیری یأس، خواری و فقر و گرسنگی را تبیین نماید. این داستان کوتاه، به عنوان نمونهای از ادبیات داستانی معاصر دنیای عرب، با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادیِ نورمن فرکلاف بازخوانی میگردد. تامر در این داستان با بهرهگیری از زبانی رسمی و آمیخته به طنز اجتماعی، به موانع شکوفایی استعدادهای ذاتی انسان عربی- سوری و مبارزه با همهگیرشدن یأس و خواری انسان عربی به طور عام و ذلت و شکست انسان سوری به طور خاص میپردازد. با وجود طبع انتقادی نویسنده، زبان داستان صریح و رُک نیست بلکه، به علت در امان ماندن از آسیب حاکمان مستبد، با بهرهگیری از رموز به نقد و تفسیر جامعه خویش میپردازد. ازاینرو، با گفتمان انتقادی فرکلاف، میتوان به کشف لایههای رمزگونه متن و مراحل تقسیمات دهگانه زندگی ببرهای روز دهم، دست یافت.
گفتمان انتقادی
فرکلاف
ببرهای روز دهم
زکریا تامر
2017
12
22
119
137
https://naqd.guilan.ac.ir/article_2918_7cb28e9b7535baa00e4d5c0555ecde91.pdf
نقد و نظریه ادبی
2476-7387
2476-7387
1396
2
2
ادبیات همچون راهنمایی برای اخلاق: بازخوانی نسبت ادبیات و اخلاق در دو دوره اندیشهورزی سارتر
منیره
حجتی سعیدی
بابک
عباسی
شهلا
اسلامی
در اگزیستانسیالیسمِ سارتر انسان در دو حوزه اخلاق و هنر در موقعیت آفرینندگی قرار دارد. سارتر این آفرینندگی را به امر خیالی نسبت میدهد و معتقد است که هنرمند آنچه را در جهانِ واقعی نیست اما باید هست شود براساس آگاهی خیالیاش میآفریند. ما در این پژوهش قصد داریم ضمن بررسی نسبت هنر و اخلاق در دو دوره تفکر فلسفی سارتر، به این پرسش اصلی پاسخ دهیم که چگونه تلقی او از نسبت هنر و امر خیالی در دوره نخست زمینه مناسب برای رویکرد بعدی را آماده میسازد؛ رویکردی که براساس آن ادبیات به عنوان شاخه هنری برگزیده میتواند همچون راهنمایی برای ساختن ارزشهای اخلاقی به کار گرفته شود. ارزشهایی که با مدد گرفتن از آگاهی خیالی و با مشارکت نویسنده و مخاطب آفریده و بازآفرینی میشوند. بر این اساس خواهیم دید که در اگزیستانسیالیسمِ سارتر ادبیات نسبت انکارنشدنی با اخلاق دارد و میتواند خلاءِ موجود در فلسفه وی، در زمینه احکام مدون اخلاقی را پر کند.
امر خیالی
ادبیات
اخلاق
اگزیستانسیالیسم
سارتر
2017
12
22
139
160
https://naqd.guilan.ac.ir/article_2919_541175fbd75a094e8d68a087e92ba216.pdf