ناسازگاری روش‌شناختی و تئوریک با موضوع، در «روایت‌پژوهی داستان‌های عامیانه ایرانی»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

چکیده

پژوهش در حوزه داستان­های عامیانه فارسی با تأسیس گرایش ادبیات عامه در دانشگاه­های کشور، روندی فزاینده پیدا کرده­است. در این میان، بهره­گیری از نظریه­های ادبی در بازخوانی و نقد و تحلیل آثار شفاهی یا مکتوب ادب عامه در ایران، از رویکردهای تازه و نوآورانه است. کتاب روایت‌پژوهی داستان­های عامیانه ایرانی نوشته مریم شریف­نسب را می­توان یکی از این پژوهش­های نوبنیاد به­شمار آورد که کوشیده با تلفیق رویکردهای روایت­شناختی ساختاری به­ویژه آرای نظری پراپ، چتمن، لینت­ولت و ژرار ژنت با روش­های سنتی نقد داستان، یعنی بررسی عناصر داستان، طرحی نو دراندازد. جستار حاضر با توجه به ضرورت نگاه منتقدانه به پژوهش­های دانشگاهی تلاش کرده‌است به شیوه نقد محتوایی، ناسازگاری و ناهمگونی نظریه و روش مورد پسند نویسنده را با موضوع کتاب مزبور بازگو کند. از نتایج تحقیق برمی­آید با وجود تلاش نویسنده برای بازخوانی قصه­های عامیانه فارسی از منظر نظریه­های روایت­شناسی ساختارگرا و ارائه ساختار روایی جامع از حکایات عامیانه فارسی، برجستگی خطاهای محتوایی و خطای نظری و روش­شناختی، دستاورد تحقیق را به چالش ­کشانده­است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Incompatibility of Methodology and Theory with the Subject in A Narratological Study of Iranian Folk Tales

نویسنده [English]

  • Seyyed Ali Ghasemzadeh
Associate Professor of Persian Language and Literature, Imam Khomeini International University
چکیده [English]

With the establishment of the field of Popular Literature in Iranian universities, scholarship in the area of Persian folk tales has accelerated. In this regard, one of the innovative and new approaches is the application of literary theories in reading, investigating and analysing oral and written Iranian folk tales. Maryam Sharifnasab’s A Narratological Study of Iranian Folk Tales can be regarded as one of the newly-founded studies, which has attempted to present a new perspective by integrating structuralist narratological approaches, in particular the ideas of Propp, Chatman, Lintvelt and Gérard Gennette, with the traditional approaches in criticism, i.e., studying the elements of fiction. Given the necessity of critical assessment of academic studies, the present article, following a content-analysis method, has attempted to discuss the incompatibility between Sharifnasab’s theoretical and methodological approach and the subject of her study. The article concludes that despite Sharifnasab’s attempt to read Persian folk tales through structuralist narratological theories and present a comprehensive narrative structure for the folk tales, the prevalence of mistakes in the content of the work as well as theoretical and methodological misconceptions have undermined the achievements of her study. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Practical Criticism
  • Structuralist Narratology
  • Theoretical Misconception
  • Folk Tale
  • Sharifnasab
تایسن، ل. 1387.  نظریه­های نقد ادبی معاصر، ترجمه م. حسین­زاده و ف. حسینی، زیر نظر ح. پاینده. تهران: انتشارات نگاه امروز و حکایت قلم نوین.
حری، ا. 1392. جستارهایی در باب نظریه روایت و روایت­شناسی، تهران: خانه کتاب.
رادفر، ا. 1384. «پیشینه فرهنگ عامه در زبان فارسی و منابع آن در فارسی، کردی و ترکی»، مجله فرهنگ (ویژه ادبیات)، سال 18، 55(3):  65- 82.
رویل، ن. 1388. ژاک دریدا، ترجمه پ. ایمانی. تهران: نشر مرکز.
ریمون-کنان، ش. 1387. روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمه ا. حری. تهران: انتشارات نیلوفر.
سلدن، ر.  و ویدوسون، پ. 1384. راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه ع. مخبر. تهران: طرح نو.
شریف­نسب، م. 1394. روایت­پژوهی داستان­های عامیانه ایرانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ضیمران، م. 1386. ژاک دریدا و متافیزیک حضور، تهران: انتشارات هرمس.
فاضلی، ن. 1381. «فرهنگ عامه و ادبیات عامیانه فارسی». کتاب ماه هنر، فروردین و اردیبهشت، 43: 82- 85.
کلیگز، م. 1388. درسنامه نظریه ادبی، ترجمه ج. سخنور و دیگران. تهران: نشر اختران.
لینت­ولت، ژ. 1390. رساله‌ای در باب گونه­شناسی روایت نقطه دید، ترجمه ع. عباسی و ن. حجازی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مقدادی، ب. 1393. دانش­نامه نقد ادبی از افلاطون تا به امروز، تهران: نشر چشمه.
موسوی بجنوردی، ک. 1393. دانشنامه فرهنگ مردم ایران، ویراسته ا. کریمی و دیگران. تهران: مرکز نشر دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
نوریس، ک. 1385. شالوده­شکنی، ترجمه پ. یزدانجو. تهران: نشر مرکز.
نیکولایوا، م. 1387. «بزرگ شدن: دوراهیِ ادبیات کودک»، ترجمه غ. بزرگمهر. دیگرخوانی­های ناگزیر: رویکردهای نقد و نظریه ادبیات کودک، به کوشش م. خسرونژاد، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان: 497- 545.
Abrams, M. H. 1981. A Glossary of Literary Terms. New York: Holt, Reinhart and Winston.
McLoed, J. 2007. The Routledge Companion to Postcolonial Studies, London: Routledge.