مجالس‌النفایس نقطه عطفی در معاصرنویسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 استاد رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مورخان و خوانندگان تاریخ ادبیات همیشه در تاریخ به دنبال مطالبی دست‌اول و اصیل بوده­اند. از این روی آثار تذکره­نویسانی که درباره هم­عصران خویش نگاشته­اند همواره دارای اهمیت و اعتبار بیشتری بوده‌است. با توجه به اعتبار معاصرنگاری در تاریخ ادبیات این جستار بر آن است تا روش معاصرنویسی در تذکره مجالس­النفایس را به‌مثابه نخستین تذکره عصری در قلمرو ایران فرهنگی مورد بررسی قرار دهد. به همین منظور شرح حال شاعران معاصر علی­شیر نوایی را در تذکره مجالس­النفایس با کمک مؤلفه­هایی تحلیل می‌کنیم که بضعاً از روش «تراجم­نگاری» اخذ کرده­ایم. بررسی­ها نشان می­دهد مؤلفه­ای که به این تذکره اعتبار و اهمیت می­بخشد عنصر «مؤلف» است. اهمیت این عنصرتا اندازه­ای است که اگر آن را از مجالس­النفایس جدا کنیم کل ساختار و معاییر تذکره به هم می­خورد. نتیجه حاصل از این بررسی این است که معاصرنویسی امیرعلی­شیر نوایی نگارشی «مؤلف‌محور» است. نوایی از نوشتن تذکره­ای عصری علاوه بر ثبت نام شاعران معاصر خویش، انگیزه­های دیگری همچون تثبیت خویش به‌مثابه شخصیت اول فرهنگی هرات، تثبیت جریان‌های فرهنگی-ادبی آن روزگار و مانند آن داشته‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Majales al-Nafayis as a Turning Point in Contemporaneous Writing

نویسندگان [English]

  • Saeid Radfar 1
  • Mahmood Fotoohi 2
1 PhD Candidate of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad
2 Professor of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Historians and readers of the history of literature always look for original material and documents in history. That is why the works of the authors who write about their contemporaries and their age have always been more important and valid. Considering the significance of contemporaneous writing in the history of literature, this article examines the method of contemporaneous writing in Majales al-Nafayes as the earliest period tadhkirah in Iran. Thus, the account which Amir Alishir Nawai has provided about his contemporary poets has been analyzed. In our analysis, we have drawn on some components in the ‘prosopography’ method. The study shows that the component that gives this work an important dimension is the authorial element. The significance of this element is to such extent that if it is removed from the work, the whole structure would be impaired. The conclusion made by the present study is that Amir Alishir Nawai’s contemporaneous writing is ‘author-centered’. In addition to writing of contemporary poems and the registration of contemporary poets, Nawai had other motivations in this work, for example, the stabilization of himself as a pioneering cultural figure in Herat, and the stabilization of the cultural-literary currents of that era.
  
Extended Abstract
 
1. Introduction
Historians and audiences of history have always looked for the original sources of historical accounts. Therefore, works by writers who have been contemporary with the events or people they have written about are of greater significance and have, thus, attracted much attention. Aware of the importance of works by contemporary writers, the present article studies the contemporary writing methods utilized in Majales al-Nafayis, as the first contemporary tadhkirah (contemporary biography) in Iranian history. This work, written in the 15th century by Amir Alishir Navayi, is one of the greatest works influencing the tradition of writing tadhkirah.
 
2. Theoretical Framework
Prosopography, or collective biography, deals with external features of a group of people who have some characteristics in common – such as a profession or social status. Depending on the purpose of the researcher, these people are studied as a group with common characteristics and features. The present study uses the principles of prosopography to identify the reasons as to why certain individuals have been included in Majales al-Nafayis.
 
3. Methodology
The present article draws on prosopography to explain the components that Navayi has employed to describe his contemporary figures and events. The most important of these components are temporality, spatiality and relationship networks.
 
4. Findings
The present study reveals that temporality, spatiality, and relationship networks play an important role in this work and are closely related to the author of the book. The author plays a great role here and if the work is separated from its creator, the whole structure of the work will disintegrate. In other words, the author forms the whole structure of the book and relates its different parts closely to one another. Moreover, by creating this work, he forms a literary circle, with himself as its main figure.
 
5. Conclusion
It can be concluded from this study that Navayi’s work is author-centered. While writing about important events of the time and his contemporary poets, Navayi has other motivations in writing this tadhkirah. For example, it can be inferred from the book that the author primarily aims to stabilize his position as the most prominent cultural figure of Herat and also continue the literary and cultural trends of the time.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Literary History
  • Majales al-Nafayes
  • Tadhkirah
  • Contemporaneous Writing
اسفزاری، م. 1339. روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات، بخش دوم. با تصحیح و حواشی و تعلیقات م.ک. امام. تهران: دانشگاه تهران.
اوحدى‌ حسینى ‌بلیانى، ت. 1389. عرفات العاشقین و عرصات العارفین، تصحیح: ذ. صاحبکارى و آ. فخراحمد. ج1. تهران: میراث مکتوب.
برتنس، ه. 1391. مبانی نظریه ادبی، ترجمه م. ر. ابوالقاسمی. تهران: ماهی.
بیدکی، ه. 1394. ضرورت تصحیح انتقادی لطایف‌نامه فخری هروی (نخستین ترجمه مجالس‌النفایس نوایی). تاریخ ادبیات، 3(77): 57-88.
ــــــــــ . 1397. تحقیق در کانون ادبی هرات با تکیه بر تصحیح انتقادی لطایف­نامه فخری هروی، رساله دکتری. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
جامی، ن. 1367. بهارستان، تصحیح ا. حاکمی. تهران: علمی.
خواندمیر، غ. 1333. تاریخ حبیب‌السیر فی اخبار افراد بشر، زیر نظر م. دبیر‌سیاقی، ج4. تهران: خیام.
دولتشاه سمرقندی. 1999. تذکره الشعراء، به سعی و اهتمام ا. براون. لیدن: بریل.
فتوحی رودمعجنی، م. 1387. نظریه تاریخ ادبیات، تهران: سخن.
ــــــــــــــــــــ . 1395. صد سال عشق مجازی، تهران: سخن.
سابتلنی، م.ا. 1395. امیرعلیشیرنوایی و روزگار او، ترجمه ج. عباسی. مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
سلطانی، ع. ا. 1396. قدرت، گفتمان و زبان (سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران)، تهران: نی.
صفا، ذ. 1364. تاریخ ادبیات در ایران، ج 4. (از پایان قرن هشتم تا اوایل قرن دهم هجری). تهران: فردوسی.
عوفی، م. 1324. لبابالالباب، بهسعی و اهتماما.براون. لیدن: بریل.
گلچین‌معانی، ا. 1363. تاریخ تذکرههای فارسی، ج 1. تهران: سنایی.
نوایی، ا. 1363. مجالسالنفائس، بسعی و اهتمام ع. ا. حکمت. تهران: کتابفروشی منوچهری.
ـــــــ . 1387. محاکمه اللغتین، مقدمه، تصحیح و تحشیه ح. محمدزاده‌صدیق. تبریز: اختر
واصفی، ز. 1349. بدایع الوقایع، تصحیح ا. بلدروف. 2ج.تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
Verboven, K. & Carlier, M. & Dumolyn, J. 2007. "A Short Manual to the Art of Prosopography". Prosopography Approaches And Applications: A Handbook, London: University of Oxford .