بررسی و تحلیل «نام‌دهی» در اشعار سیداشرف‌الدین گیلانی (بر اساس الگوی بازنمایی کارگزاران اجتماعی ون‌لیوون)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک، اراک، ایران

چکیده

«نام‌دهی» ساختاری گفتمان‌مدار است که ریشه در ایدئولوژی سخنور داشته، جهت‌گیری وی را نسبت به کارگزاران اجتماعی مختلف نشان می‌دهد و گاه به القای افکار او کمک می‌کند. جستار حاضر بر آن است تا براساس الگوی بازنمایی کارگزاران اجتماعیِ ون لیوون (1996) به بررسی و تحلیل این ساختار در شعر سیداشرف‌الدین گیلانی بپردازد و به این پرسش‌ها پاسخ دهد: 1- کدام کارگزاران اجتماعی در سروده‌های او به کمک مؤلفه گفتمان‌مدار «نام‌دهی» بازنمایی شده‌اند؟؛ 2- او در اِعمال این ساختار گفتمان‌مدار بر کارگزاران اجتماعی تحت تأثیر چه عواملی بوده‌است؟؛ 3- «نام‌دهی» در سروده‌های وی منجر به القای چه عواطف و اندیشه‌هایی شده‌است؟ دستاورد پژوهش بیانگر آن است که او با استفاده از انواع نام‌دهیِ مستقیم و غیرمستقیم ‌به بازنمایی کارگزاران اجتماعیِ معاصر و کارگزاران اجتماعیِ تاریخی (دینی و ملی) پرداخته‌است. بعضی از عواملی که در اِعمال این ساختار گفتمان‌مدار بر کارگزاران فوق، تأثیر داشته عبارت است از: مخاطبان اصلی سیداشرف، که عامه مردم بوده‌اند، جهان‌بینی دینی او و شرایط اجتماعی آن روزگار، که لزوم یادآوری گذشته با شکوه ایران را ایجاب می‌کرد.  انواع نام‌دهی در شعر نسیم شمال برای بیدار کردن عواطف دینی و ملی مردم، بیان نگرش و جهت‌گیری سخنور نسبت به کارگزاران موردبحث، آگاه کردن مردم از عظمت گذشته کشور،  تعظیم و بزرگداشت کارگزاران و موارد دیگر به کار رفته‌است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analysis of “Nomination” in Seyyed Ashrafuddin Gilani’s Poetry, based on van Leeuwen’s Model of the Representation of Social Actors

نویسندگان [English]

  • Tahere Mirhashemi
  • Zahra Rajabi
Assistant Professor of Persian Language and Literature, University of Arak, Arak, Iran
چکیده [English]

Nomination is a discourse-oriented structure rooted in the ideology of the speaker, showing his/her orientation towards different social actors, and sometimes helping to induce his/her thoughts. This study is conducted to examine and analyze this structure in Seyyed Ashrafuddin Gilani’s poetry, based on van Leeuwen’s (1996) model of the representation of social actors. The paper seeks to answer the following questions: 1. Which social actors are represented in his poems, using the discourse-oriented component of nomination? 2. What factors have influenced his application of this discourse-oriented structure to social actors? 3. What emotions and thoughts are induced by nomination in his poems? According to the findings, the poet represents contemporary and historical social actors (religious and national) using direct and indirect naming. Some of the factors affecting the application of this discourse-oriented structure to the above actors are Seyyed Ashrafuddin’s main audience, the general public, his religious worldview, and the social conditions of the time, which necessitated a reminder of Iran’s glorious past. Nasim-e Shomal uses a variety of names in his poetry to arouse the religious and national emotions of the people, express the attitude and orientation of the speaker towards the relevant actors, inform the people about Iran’s great past, and pay homage to the agents, among others.
 
Extended Abstract
1.Introduction
As a core component of culture, literature cannot be disconnected from the socio-political situations that affect it in different ways. The Iranian Constitutional Revolution had a remarkable influence on Iranian literature, making it reflect important socio-political aspects of the period. The present article seeks to study the socio-political aspects of the poetry of Seyyed Ashrafuddin Gilani, an important literary figure of the Constitutional era, based on van Leeuwen’s idea of the representation of social actors. Attempt is made to identify the social actors represented in his poetry through nomination, the factors influencing the poet in applying this discourse-centered structure to social actors, and the ideas and emotions evoked in his poetry through nomination.
 
2.Theoretical Framework
The present article adopts van Leeuwen’s semantic-sociological approach, in which the depiction of social actors is influenced by the social/intellectual views and the power relations governing society. Nomination, as one of the discursive structures in van Leeuwen’s theory, is focused on in the analysis of Ashrafuddin Gilani’s poetry.
 
3.Methodology
Critical discourse analysis is a text-based analysis of the qualitative type which deals with the study of language in social interactions, the relationship between ideology and language and how meaning is produced in discourse. In the present article, the quantitative method is used to examine nomination in the poetry of Ashrafuddin Gilani. Then the qualitative method is applied to the analysis of the data.
 
4.Discussion and Analysis
In Seyyed Ashrafuddin Gilani’s poetry both direct nomination and indirect nomination have been used. The social actors represented through nomination in his poetry can be divided into two groups: contemporary social actors, including the poet himself, ordinary people and social and political figures, and historical social actors, including religious social actors and national social actors. Ordinary people play a greater role in his poetry as he has mostly addressed the common people. Of the historical social figure, religious social actors play a greater part, which is due to the religious worldview the poet has adopted in dealing with social and political topics.
 
5.Conclusion
As can be concluded from the analysis of the data, Ashrafuddin Gilani has used direct and indirect nomination to represent contemporary social actors and historical social actors. The main audiences of the poet were the general public, which made him pay more attention to them in his poetry. And because of his religious beliefs and the social situation of the time, religious social actors attracted more attention in his poetry. Different types of nomination have been used in his poetry to encourage the religious and national emotions of his audiences and make them aware of their glorious past.
 
Select Bibliography
Aghagolzadeh, F. 1385 [2006]. Tahlile Gofteman-e Enteqadi. Tehran: Elemi va Farhangi.
Fairclough, N. 1379 [2000]. Tahlil-e Enteqadi-e Gofteman. F. Shayesteh et al. (trans.). Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Jorgensen, M. and Philips. L. 1395 [2016]. Nazaryeh va Ravesh dar Tahlil-e Gofteman. Tehran: Nay.
Nafisi, S. 1385 [2006]. “Seyyed Asharafuddin Gilani.” In: Namini, H. (ed.). Kolliyat-e Javedaneh-ye Nasim-e Shomal. Tehran: Asatir.
Namini, H. (ed.). 1385 [2006]. Kolliyat-e Javedaneh-ye Nasim-e Shomal. Tehran: Asatir.
Vahida, F. 1387. Jame’eh-shenasi dar Adabyat-e Farsi. Tehran: SAMT.
Van Leeuwen, T. 1996. “The Representation of Social Actors.” In: C. R. Caldas-Coulthard and Coulthard, M. (eds.). Texts and Practices: Readings in Critical Discourse Analysis. London: Routledge. pp. 32-70.
Yarmohammadi, L. 1385 [2006]. Ertebatat az Manzar-e Goftemanshenasi-e Enteqadi. Tehran: Hermes.
Yarmohammadi, L. 1391 [2012]. Daramdi beh Goftemanshenasi. Tehran: Hermes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical Discourse Analysis
  • Discourse-centered Structures
  • Nomination
  • Poetry of the Constitutional Period
  • Seyyed Ashrafuddin Gilani
آقاگل‌زاده، فردوس.  1385. تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
آقاگل‌زاده، فردوس و غیاثیان، مریم­سادات. 1386. «رویکردهای غالب در تحلیل گفتمان انتقادی». زبان و زبان‌شناسی، (5):  39-54.
آرین­پور، یحیی. 1375. از صبا تا نیما، ج 2، تهران: زوّار.
آژند، یعقوب. 1363. ادبیات نوین ایران، تهران: امیرکبیر.
آشوری، داریوش. 1357. فرهنگ سیاسی، تهران: مروارید.
ارشاد، فرهنگ. 1391. کندوکاوی در جامعه‌شناسی ادبیات، تهران: آگه.
امین­پور، قیصر. 1384. سنت و نوآوری در شعر معاصر، تهران: علمی و فرهنگی.
برچ، دیوید. 1385. «زبان‌شناسی انتقادی». دانش­نامه نظریه­های ادبی معاصر، ویرایشِ ایرنا ریما مکاریک. ترجمه‌ مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه. 160- 165. 
پارسا نسب، محمد. 1387. جامعه‌شناسی ادبیات فارسی: از آغاز تا سال 1357، تهران: سمت.
جنیدی جعفری، محمود و خاقانی، طوبی. 1394. «بررسی بازنمایی کنش‌های اجتماعی در مجموعه داستان زن زیادی از جلال آل‌احمد براساس الگوی ون‌لیوون». زبان‌شناخت، (12): 77- 97.
حسینی، اشرف­الدین. 1385. کلیّات جاودانه نسیم شمال، به کوشش حسین نمینی. تهران: اساطیر.
دهخدا، علی­اکبر. 1377.  لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.
ذاکرحسین، عبدالرحیم. 1368. مطبوعات سیاسی ایران در عصر مشروطیت، تهران: دانشگاه تهران.
راودراد، اعظم. 1382. نظریه‌های جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، تهران: دانشگاه تهران.
سلطانی، علی­اصغر. 1383. «تحلیل گفتمان به‌مثابه نظریه و روش». مجله علوم سیاسی، (28): 153-180.
شریف، مریم و یارمحمدی، لطف‌الله. 1393. «بررسی رباعیات خیام از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی با بهره‌گیری از مؤلفه‌های جامعه‌شناختی-معنایی گفتمان‌مدار». شعرپژوهی، (20): 67- 82.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا. 1359.  ادوار شعر فارسی (از مشروطیت تا سقوط سلطنت)، تهران: توس.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا. 1390. با چراغ و آینه در جستجوی ریشه‌های تحول شعر معاصرِ ایران، تهران: سخن.
صاحبی، سیامک و فلاحی، محمدهادی و توکلی، نسترن. 1389. «بررسی و نقد روایی گلستان براساس نظریه تحلیل انتقادی گفتمان». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، (16): 109-133.
عبداللهی، منیژه.  1384. «نگاهی به اندیشه و شعر نسیم شمال». شاعر مردم: یادنامه سید اشرف‌الدین حسینی (نسیم شمال)، به اهتمام علی‌اصغر محمدخانی. تهران: سخن. 135-149.
غلامعلی‌زاده، خسرو و تفکری رضایی، شجاع و اکبری، حمیدرضا. 1396. « نام‌دهی و طبقه‌بندی کنشگران اجتماعی در داستان آل براساس الگوی ون‌لیوون». جستارهای زبانی، (7): 71- 89.
فرکلاف، نورمن. 1379. تحلیلِ انتقادیِ گفتمان، ترجمه فاطمه شایسته پیران و دیگران. ویراستاران محمد نبوی و مهران مهاجر. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
مسجدجامعی، احمد. 1384. «شاعرِ ملی». شاعر مردم: یادنامه سید اشرف‌الدین حسینی (نسیم شمال)، به اهتمام علی‌اصغر محمدخانی. تهران: سخن. 99-107.
مظفری‌پور، مریم و تقوی، محمدعلی و اطهری، حسین. 1389. «تحلیل گفتمانی تصویر دیگری در مطبوعات حزب توده». رسانه، 81 (1): 63-86.
نجفی، ابوالحسن. 1387.  فرهنگ فارسی عامیانه، تهران: نیلوفر.
نفیسی، سعید. 1385. «سیداشرف‌الدین گیلانی». کلیّات جاودانه نسیم شمال، به کوشش حسین نمینی. تهران: اساطیر. 7-14.
نورمحمدی، محمد. 1384. «ناگفته‌هایی در باب زندگانی سید اشرف‌الدین حسینی».  شاعر مردم: یادنامه سید اشرف‌الدین حسینی (نسیم شمال)، به اهتمام علی‌اصغر محمدخانی. تهران: سخن. 34-59.
وحیدا، فریدون. 1387. جامعه‌شناسی در ادبیات فارسی، تهران: سمت.
ون‌دایک، تئون. 1382. مطالعاتی در تحلیل گفتمان: از دستور متن تا گفتمان‌کاوی انتقادی، ترجمه پیروز ایزدی و دیگران. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
یارمحمدی، لطف­الله. 1383. گفتمان­شناسی رایج و انتقادی، تهران: هرمس.
یارمحمدی، لطف­الله. 1385. ارتباطات از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی، تهران: هرمس.
یورگنسن، ماریان  و فیلیپس، لوئیز. 1395. نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی. تهران: نی.
هال، استوارت. 1391. «گزیده‌هایی از عمل بازنمایی». نظریه‌های ارتباطات، ج 3. ویراستار انگلیسی پل کوبلی. سر ویراستار فارسی سعیدرضا عاملی. ترجمـه احسـان شاقاسـمی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی واجتماعی وزارت علوم. 349- 379.
هال، استوارت. 1393. معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی، ترجمه احمد گل‌محمدی. تهران: نشر نی.
Van Leeuwen, Theo. 1996. “The Representation Of Social Actors”. Texts and Practices: Readings CDA, Eds. Carmen Rosa Caldas-Coulthard & Malcom Coulthard. Londen: Routledge: 32-70.