نظریه ادبی و نسبت آن با فلسفه قاره‌ای (با تأکید بر نظریه‌های خواننده‌محور)

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

3 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

چکیده

فلسفة قاره‌ای در تلازم، تعامل و دیالکتیک با نظریه‌های ادبی،  و در نسبت با ایدئالیسم و رمانتیسم آلمانی، و با ابتناء بر سوبژکتیویسم، نقادی، سنت‌مندی، تاریخ‌گرایی و اقتدارستیزی، با بسیاری از نظریه‌های ادبی تأثیر و تأثر داشته است. مقالة حاضر نشان می‌دهد که در نزاع میان رویکرد «قاره‌ای» و «تحلیلی»، هریک از این دو، بر نظریه‌های ادبی مختلفی تأثیرگذار بوده‌اند. دراین­میان،  فلسفة قاره‌ای به واسطة بینش‌های «ادبی» و «ذوقی» و همچنین عدم قطعیت معنا، تکثر روش (حتی ضدیت با روش)، فاصله‌گیری از روش‌های علوم طبیعی(پوزیتویستی)، وجودگرایی و سوژه‌محوری، محمل و مجرای مناسبی برای گسترش و کاربرد نظریه‌های مبتنی بر خواننده بوده است. در مقالة حاضر ضمن برشمردن خصایص مشترک ادبیات و فلسفة قاره‌ای، نشان داده خواهد شد که نظریه‌های مبتنی بر پدیدارشناسی، هرمنوتیک و نظریه‌های خواننده‌محور، در تعامل با فلسفة قاره‌ای بوده و بر یکدیگر تأثیرات متقابل نهاده‌اند. همچنین نشان داده خواهد شد که علاوه بر خاستگاه‌های سیاسی و دانشگاهی، که در پیدایش مکاتبی چون کنستانس دخیل بودند؛ بحران‌های متعدد عصر روشنگری ازجمله شکست عقلانیت و تبعات ناخوشایند سرمایه‌داری و گسست از معنا و رنگ‌باختنِ کلان روایت‌های مسیحی، عمیقاً بر شکل‌گیری نظریه‌های خواننده‌محور اثرگذار بوده‌اند و در این میان سوبژکتیویسم در یک ضرورت و صیرورت تاریخی و در یک موقعیت متناقض، هم مجرایی برای شکل‌گیری نیهیلیسم و هم پاسخی به آن بوده است..

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Literary Theory and Its Relation to Continental Philosophy (With an Emphasis on Reader-response Theories)

نویسندگان [English]

  • Hamed Tavakoli Darestani 1
  • Ghodrat Ghasemipour 2
  • Alireza Nikouei 3
1 Ph. D. Student of Shahid Chamran University of Ahvaz.
2 Associate Professor of Shahid Chamran University of Ahvaz
3 Associate Professor of Guilan University
چکیده [English]

Continental Philosophy, through dialogues with German Idealism and Romanticism, and in accordance with Subjectivism, Criticism, Traditionalism, Historicism, and Anti-authoritarianism, has influenced many literary theories, especially phenomenology and hermeneutics. Although continental and analytical philosophies have influenced other literary theories, the present article contends that in the conflict between the ‘continental’ and ‘analytical’ approaches, continental philosophy is characterized by ‘taste’ and ‘literary’ insights as well as uncertainty, multiplicity of methods, and even antagonism. The method exhibits radical differences with natural sciences (Positivism), Existentialism, and subject orientation, and it can be regarded as a much more suitable medium for the development and application of reader-response theories. Therefore, in the present article, while enumerating the common features of continental literature and philosophy, we will show that the relation between philosophy and literary theory, often formed through continental approaches and reader-centered theories, are visibly compatible with this approach. We will also discuss that in addition to the political and academic origins that played a role in the emergence of schools such as Constance, numerous drawbacks in Enlightenment philosophy, including the failure of rationality, the undesirable consequences of Capitalism, the gradual disappearance of Christian values, have profoundly influenced the formation of reader-response theories.
 
Extended Abstract
1.Introduction
The present article studies the relation between literary theory and continental philosophy through the major premises of reader-response theories. Continental philosophy is a much more suitable medium for the development and application of reader-response theories due to its ‘taste’ and ‘literary’ insights, uncertainty, multiplicity of methods, antagonism, and its differences with the methods of natural sciences (Positivism), Existentialism, and subject orientation. We will also discuss that in addition to the political and academic origins that played a role in the emergence of schools such as Constance, numerous drawbacks in Enlightenment philosophy, including the failure of rationality, the undesirable consequences of Capitalism, and the gradual disappearance of Christian values, have profoundly influenced the formation of reader-response theories. It must be mentioned that Subjectivism, in a historical exigency and a paradoxical situation, functions as an agency for both the emergence of Nihilism and its refutation.
 
2.Theoretical Framework
In addition to giving rise and influencing critical approaches such as philosophical, social, and psychological, literary theories have often been influenced by the philosophical schools of ‘Continental’ and ‘Analectic’ philosophy. Although in contemporary philosophy, many affinities have emerged between these two philosophies, and in some levels and stages, they have ‘sympathy’ and ‘alignment’ with each, there are still obvious differences and gaps between these two philosophies. By scrutinizing the foundations and components of these two philosophies, we will show that the continental approach has had a considerable impact on the emergence of reader-response theories through Subjectivism, Historicism, Criticism, Semiotics, Relativism (Pluralism), Anti-authoritarianism, and Humanism, among other notions.
 
3.Methodology
The present article is a descriptive-analytical library-based research. Through comparing and contrasting the elements of ‘continental’ and ‘analytical’ philosophy, this article ties to shed light on the links, affinities, and relations between continental philosophy and ‘reader-response’ literary theories. We will also argue that Hans Robert Jauss adopted a more methodological, documented, and substantiated approach by moving away from ‘subjectivism’ and laying emphasis on tradition and history.
 
4.Discussion and Analysis
Reader-response theories are divided into two approaches: ‘Phenomenological Hermeneutics’ and ‘Ontological Hermeneutics,’ which in the school of ‘Reception Aesthetics’ is divided into two forms: ‘Theoreto-Textual’ and ‘Socio-historical.’ Phenomenological Hermeneutics (theoreto-textual) is a combination of Husserl and Heidegger's views, and is dominated by ‘Husserlian’ elements. Also, Ontological Hermeneutics (socio-historical) is associated with assumptions put forward by Heidegger and Gadamer. The most important feature of the theoreto-textual approach is ‘parenthesizing’ the world and everything in it, including the author, history, situation, and context. This concept has deeply influenced the views of Roman Ingarden, Wolfgang Eiser, Jürgen Habermas, and David Bleich. The most remarkable aspect of the socio-historical approach, pioneered by ‘Hans Robert Jauss,’ whose opinions are deeply rooted in Heidegger and Gadamer’s thoughts, is transition from ‘Subjectivism’ to Historicism, Contextualism, Traditionalism, and Paradigmism. This article indicates that ‘Subjectivism’ can be viewed as both a reason for the emergence of ‘Nihilism’ and a reaction to it. It also identifies ‘reader-response’ literary theories as a critique of ‘Nihilism.’
 
5.Conclusion
The present research shows that ‘comprehensive’ and ‘precise’ comparisons can be used to explain the relations between literature and philosophy in general, and philosophy and literary theory, in particular. Continental Philosophy incorporates interpretative, hermeneutic, subjective, relative, non-deterministic, historic, and traditional elements. It is more aligned with interpretive and reader-response theories. Therefore, the origin of reader-response theories can be traced in the ‘continental tradition.’ Consequently, the article tackles a number of the basic elements of reader-response theories as rooted in the continental philosophers’ struggle with the crisis of ‘Subjectivism’ and ‘Nihilism.’ In this complicated, critical, and ‘paradoxical’ context, ‘Subjectivism’ has been both a ‘factor’ in the emergence of Nihilism and an ‘answer’ to the crises arising from it. Therefore, through ‘Subjectivism,’ ‘literary texts’ replaced ‘scriptures’ and ‘reader-response literary theories’ replaced ‘traditional (religious) exegesis theories.’ The article divides reader-response theories into two major approaches: ‘theoreto-textual’ (Husserlian) and ‘socio-historical’ (Heidegger and Gadamer). The former, propagated by such philosophers as Eiser, Ingarden, Habermas, and Bleich, insists on parenthesizing ‘historical assumptions’ and ‘preconceptions.’ Relying on the ‘mentality of the interpreter,’ it often suffers from relative and unconditional interpretations. However, in the latter, philosophers such as Jauss, Stanley Fish, and Pierre Bourdieu, underscored ‘history and tradition’ and moved reader-response theories from ‘pure subjectivism and mentalism’ to intellectual, historical, epistemological, political, social, and cultural ‘paradigms.’ That is why theories proposed by Jauss and his followers, compared to other theories in aesthetics, look more comprehensive, concrete, convincing, detailed, and justified. Jauss adopts a ‘middle’ method, based on the historicity of the text, the horizon of expectation, and the existential mindset of the reader. Also, by creating a dialectic interaction among them, he demonstrates a deeper understanding and more fundamental conception of ‘interpretation.’
 
Select Bibliography
Critchley, S. 1398 [2019]. Falsafeh-e Qarreh-yi. Kh. Deyhimi (trans.). Tehran: Mahi.
      (Continental Philosophy: A Very Short Introduction)
Dummett, M. 1394 [2015]. Khastgah-ha-e Falsafeh-e Tahlily. A. Niksirat (trans.). Tehran: Hekmat.
      (Origins of Analytical Philosophy)
Gadamer, H. 1395 [2016]. Hermeneutic, Zaban, Honar (Shesh Jostar-e Hermeneuticy). A. Amini (trans.). Abadan: Porsesh.
      (The Gadamer Reader: A Bouquet of the Later Writings)
Heidegger, M. 1392 [2013]. Masael-e Asasi-e Padidar-shenasi. P. Zia-shahabi (trans.). Tehran: Minuye Kherad.
      (Basic Problems of Phenomenology)
Heidegger, M. 1394 [2015]. Hasti va Zaman. S. Jamadi (trans.). Tehran: Qoqnoos.
      (Being and Time)
Hirsch, E. D. 1400 [2021]. Etebar dar Tafsir. M. H. Mokhtari (trans.). Tehran: Hekmat.
      (Validity in Interpretation)
Husserl, E. 1392 [2013]B. Ta’molat-e Decarti, Moqadameh-yi bar Padidar-shenasi. A. Rashidian (trans.). Tehran: Ney.
      (Cartesian Meditations: An Introduction to Phenomenology)
Kant, I. 1388 [2009]. Naqd-e Qoveh-e Hokm. A. Rashidian (trans.). Tehran: Ney.
      (Critique of Judgment)
Palmer, R. E. 1398 [2019]. Elm-e Hermeneutic. M. S. Hanayi Kashani (trans.). Tehran: Hermes.
      (Hermeneutics: Interpretation Theory in Schleiermacher, Dilthey, Heidegger, and Gadamer (Studies in Phenomenology and Existential Philosophy))
Young, J. 1399 [2020]. Falsafeh-e Qarreh-yi va Ma’na-e Zendegi. B. Khodapanah (trans.). Tehran: Hekmat.
      (The Death of God and the Meaning of Life)

کلیدواژه‌ها [English]

  • Literary Theory
  • Continental Philosophy
  • Hermeneutics
  • Reader-response Criticism
  • and Subjectivism
اسکیلز، اوله مارتین. (1397). درآمدی به فلسفه و ادبیات، ترجمة ابوالفضل توکلی‌شاندیز. تهران: بوی کاغذ.
احمدی، بابک. (1395). ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.
بووی، اندرو. (1388). زیبایی­شناسی و ذهنیت از کانت تا نیچه، ترجمة فریبزرزمجیدی، تهران: فرهنگستان هنر.
بهشتی، محمدرضا و زهرا داوری. (1388). «متن: نقطة تلاقی هرمنوتیک فلسفی و نظریة ادبی (هرمنوتیک پدیدارشناسانه هانس گئورگ گادامر، پل ریکور و نظریة ادبی جدید». نقد ادبی، (6): 25-52.
پالمر، ریچارد. ای. (1398). علم هرمنوتیک، ترجمة محمدسعید حنایی‌کاشانی. تهران: هرمس.
حسامی­فر، عبدالرزاق. (1392). «تقسیم فلسفه معاصر به تحلیلی و قاره­ای». مجلة متافیزیک، (15): 63-76.
دامت، مایکل. (1394). خاستگاه­های فلسفة تحلیلی، ترجمة عبدالله نیک­سیرت. تهران: حکمت.
سانتاگ، سوزان. (1399). علیه تفسیر، ترجمة مجید اخگر. تهران: بیدگل.
سِرل، جان و برنارد ویلیامز. (1399). فلسفة تحلیلی، ترجمة محمد سعیدی‌مهر، قم: کتاب طه.
سلدن، رامان و پیتر ویدوسون. (1392). راهنمای نظریة ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر. تهران: طرح نو.
طاهری، رضا. (1389). زیباشناسی در هرمنوتیک گادامر، تهران: نگاه معاصر.
فرگه، گوتلوب. (1374). «اندیشه». ترجمة محمود یوسف­ثانی. فصلنامۀ ارغنون، (7 و 8): 87-112.
فرهادپور، مراد. (1379). «چگونگی ساخته شدن مفهوم سنت در عصر جدید». مجلة بیدار، (0): 87-96.
غفاری، محمد. (1396). «بررسی تطبیقی دو رویکردِ تحلیلی و اروپایی در فلسفة ادبیات با دفاعیه­ای از فلسفة تحلیلی ادبیات». نقد ادبی، (38): 33-57.
کانت، ایمانوئل. (1388). نقد قوة حکم، ترجمة عبدالکریم رشیدیان. تهران: نی.
کسدی، استیون. (1388). گریز از بهشت؛ سرچشمه­های نقد و نظریه ادبی جدید، ترجمه رحیم کوشش. تهران: سبزان.
کریچلی، سایمون. (1398). فلسفة قاره­ای، ترجمة خشایار دیهیمی. تهران: ماهی.
گادامر، هانس گئورگ. (1393). آغاز فلسفه، ترجمة عزت‌الله فولادوند. تهران: هرمس.
گادامر، هانس گئورگ. (1395). هرمنویتیک، زبان و هنر (شش جستار هرمنویتیکی)، ترجمة عبدالله امینی. آبادان: پرسش.
نیو، کریستوفر. (1397). درآمدی به فلسفة ادبیات، ترجمة علی‌رضا حسن­پور و رقیه مرادی. تهران: نقش و نگار.
همدانی، امید .(1398). نظریة ادبی، ادبیات، و مسأله شناخت، تهران: نگاه معاصر.
هال، دونالد ای. (1396). سوژه­گی، ترجمة هادی شاهی. تهران: کتاب پارسه.
هایدگر، مارتین. (1392). مسائل اساسی پدیدارشناسی، ترجمة پرویز ضیاءشهابی، تهران: مینوی خرد.
هایدگر، مارتین. (1394). هستی و زمان، ترجمة سیاوش جمادی. تهران: ققنوس.
هرش، اریک دونالد. (1400). اعتبار در تفسیر، ترجمة محمدحسین مختاری. تهران: حکمت.
هوسرل، ادموند. (1392الف). ایدة پدیده‌‌شناسی، ترجمة عبدالکریم رشیدیان. تهران: علمی و فرهنگی.
هوسرل، ادموند. (1392ب). تأملات دکارتی، مقدمه‌ای بر پدیده‌‌شناسی، ترجمة عبدالکریم رشیدیان. تهران: نی.
هوی، دیوید کوزنز. (1385). حلقة انتقادی، ترجمة مراد فرهاد­پور. تهران: روشنگران.
یاس، هانس روبرت. (1400). دریافت متن و واکنش خواننده؛ مجموعه مقالاتی از هانس روبرت یاس و دیگران، گردآورنده و ویراستار محمد مهدی مقیمی‌زاده، تهران: سیاهرود.
یاسپرس، کارل. (1393). نیچه و مسیحیت، ترجمة عزت‌الله فولادوند. تهران: ماهی.
یانگ، جولیان. (1399). فلسفة قاره­ای و معنای زندگی، ترجمة بهنام خداپناه. تهران: حکمت.
Anthony Mitscherling, J. & DiTommaso, T. & Nayad, A. (2004). The Author's Intention, Lexington Books.
Bernasconi, R. (2020). Critiqe & Betrayal, Essays from the Radical Philosophy Archive, (eds.) Austin Gross & Matt Hare & Marie Louise Krogh. Radical Philosophy Archive.
Bleich, D. (1981). Subjective Criticism, Johns Hopkins University Press.
Bourdieu, p. & Wacquant, L.J. D. (1992). An Invitation to Reflexive Sociology, Polity Press.
Burton, J. (2009). “The Continuum Companion to Continental Philosophy”. (Eds.) John Mullarkey and Beth Lord. The Continuum Companion to Continental Philosophy, Continuum: Printed and bound in Great Britain by CPI Antony Rowe; Chippenham; Wiltshire.
Caputo, J. D.&   Vattimo, G. (2007). After the death of God, (ed.) Jeffrey W. Robbins. Columbia University Press.
Cutrofello, A. (2005). Continental Philosophy, A contemporary introduction, Routledge.
Cazeaux, C. (2007). Metaphor and Continental Philosophy; From Kant to Derrida, Published by Routledge.
Dobres, L. A. C. (2013). The Existantial and Its Exits, Literary and philosophical perspectives on the works of beckett, ionesco, genet and pinter, Bloomsbury Academic Collections: English Literary Criticism.
Eagleton, T. (2014). Culture and The Death of God, New heaven and London: Yale university.
Fish, S. (1980). Is There a Text in This Class?, Harvard University Press.
Gadamer, H.G. (2004). Truth and Method, Trans. j. weinsheimer and D. G. marshall. Continuum publishing.
Gadamer, H.G. (2008).  philosophical Hermeneuticis, Trans. David E. Linge. University of California Press.
Holub, R. C. (2006). Jurgen Habermas: Critic in the Public Sphere (Critics of the Twentieth Century), Routledge.
Iser, W. (1980). The Implied Reader: Patterns of Communication in Prose Fiction from Bunyan to Beckett, Johns Hopkins university press.
Iser, W. (1987). The Act of Reading: A Theory of Aesthetic Responee, The Johns Hopkins University Press.
Ingarden, R. (1973). The Cognition of the Literary Work of Art, (Trans.)  R.A. Crowley and K. R. Olson. Northwestern University Press Evanston.
Mendelsohn, R. (2005). The Philosophy of Gottlob Frege, cambridge university press.
Merleaponty, m. (2012). Phenomenology of Perception, Trans. D. A. Landes. Routledge.
Rosen, S. (1993). The quarrel between philosophy and poetry: studies in ancient thought, Great Britain: Routledge.
Ricoeur, P. (1981). Hermenutics And Human Sciences Essays on Language, Trans. J. B. Thompson. United Kingdom: Camridge university press.
Yong, J. (2007). Nihilism And the meaning of life, the oxford Handbook of Continental Philosophy. Oxford University Press.