نقد جامعه‌شناسانۀ شخصیت‌های زن در رمان‌های سیمین دانشور براساس نظریۀ انواع سرمایۀ پیر بوردیو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

چکیده

رمان حاصل مدرن شدن جوامع است و به­‌خوبی می‌تواند احوال جامعه را انعکاس دهد. در این پژوهش تلاش شده‌است تا با نقد جامعه‌شناسانة رمان‌های سووشون (1348)، جزیرۀ سرگردانی (1372) و ساربان سرگردان (1380) از سیمین دانشور، به جایگاه اجتماعی زنان در جامعة قبل از انقلاب پرداخته شود. برای رسیدن به این مهم، از منظر نظریة انواع سرمایة پیر بوردیو، جامعه‌شناس، فیلسوف، مردم‌شناس و منتقد فرانسوی که سرمایه را نه فقط در حیطۀ اقتصادی، بلکه از زوایای دیگری چون سرمایة فرهنگی، اجتماعی و نمادین نیز می‌نگرد، به بررسی و تحلیل مؤلفه‌های انواع سرمایه‌ها در شخصیت‌های زن هر داستان، با رویکردی تطبیقی می‌پردازیم و با مقایسۀ چگونگی برخورداری زنان کنشگر داستان‌ها با هم، میزان تولید، بازتولید و تحول انواع سرمایه‌ها در شخصیت­های زن در جامعه را می‌کاویم.
براساس یافته‌های این پژوهش، زنان در برخورداری از انواع سرمایه توفیق چندانی نداشته‌اند، تنها «زری» و «هستی»، کنشگران اصلی داستان‌ها، نمونه‌های متمایزی، ازاین­جهت محسوب می‌شوند. ضمن اینکه هردو معرف زنی آرمانی در جامعۀ خود به شمار می‌آیند؛ «هستی» که حدود سه دهه متأخر از «زری» است، سرمایه‌های فرهنگی و اجتماعی محسوس‌تری دارد و در کسب سرمایة اقتصادی نیز پویاتر ظاهر شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Pierre Bourdieu’s Capital: A Sociological Reading of Simin Daneshvar’s Female Characters

نویسندگان [English]

  • Elahe Mazaheri Hedeshi 1
  • Mahdi Nikmanesh 2
1 PhD student of Persian language and literature, Alzahra University, Tehran, Iran
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Alzahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The Modernisation of societies resulted in the emergence of the novel which truthfully reflects the society. This article tries to analyse women’s social position in the society, before the Islamic revolution, through a sociological reading of Simin Daneshvar’s novels, including Suvashun (1969), Wander Island (Jazireh-e Sargardani) (1993), and Wandering Cameleer (Sarban-e Sargardan) (2001). Simin Daneshvar is among the most prominent contemporary novelists. Pierre Bourdieu, a French sociologist, philosopher, anthropologist, and critic views capital not only in term of economics but also from other perspectives such as culture, social life, and symbolism. In this comparative study, we have analysed the influence of capital in the lives of the female characters of each story and explored the degree to which they managed to increase it. The present article reveals that women are not very successful in acquiring all kinds of capital. Zari and Hasti, the main activists of the stories, are comparatively more prosperous than other women. They both represent ideal women in their societies; Hasti, who lives three decades after Zari, has more concrete cultural and social capital and is more dynamic in acquiring economic capital.
 
Extended Abstract
1.Introduction
Compared to other types of literature, fictional literature – especially the novel – is more efficient and relatively more popular, not only because they have special features in developing topics, incidents, and characterization, but also because they reflect the prevailing atmosphere of the society in a more efficient way. The novel appeared as a result of the modernisation of societies and can plausibly and convincingly reflect their facts and cultures.
In contemporary Persian fiction, there are various manifestations of the role of women in the society, including the production of culture, adherence to or freedom from traditions, modernism, education, and scientific progress. Also, female identity, revitalization, gender-related discourses, the need for modern education, women's language, housekeeping, and similar topics are all presented in the form of various roles in the family. In this regard, many studies have been conducted in women’s studies – an interdisciplinary field that is closely related to sociology. The sociology of literature is a scientific analysis of a literary work that assesses events, relationships, and phenomena in accordance with the principles of sociology and examines literature not in terms of aesthetics but as a content-oriented work.
Considering that the contemporary Persian story reflects the dominant atmosphere of the real society of Iran, the sociological examination of these works will be quite useful in understanding the social facts of the time. Therefore, this research examines the capitals of female characters in Simin Daneshvar's novels, using Pierre Bourdieu's theory of capital.
 
2.Theoretical Framework
Pierre Bourdieu not only coined many terminologies in social sciences but also redefined many existing technical terms in the field. He discusses capital not only in term of economics but also from other perspectives such as culture, social life, and symbolism. Habits, field, and capital are Bourdieu’s key concepts. Habits are stable characteristics that a person internalises in the process of socialisation in accordance with his or her social position. The field is the power that imposes its specific decisions on those who enter it, and anyone who wants to enter the field must bring a minimum amount of capital. Here, capital is the most important factor that stands out in the field and, in a sense, defines the boundaries of a field and plays an important role in it. Economic capital is the capital that is measured in accordance with a person's benefit from financial enterprises and can be in the form of the owner's rights. Bourdieu considers cultural capital in addition to education, habits and skills, talent, ability, and educational efficiency, and considers three types of cultural capital: embodied cultural capital, institutionalised cultural capital, and objectified cultural capital. A person's social capital is derived from his or her interactions with the network of his or her relationships. Symbolic capital is any type of capital that community members understand, recognize, and value. Bourdieu's theories have been highly influential in the sociological studies of works of literature.
 
3.Methodology
In the first step, in a thorough study of the novel, the capitals of the female characters are explored and categorized in accordance with the theory of Pierre Bourdieu's types of capital. Then, in order to determine the extent of their transformation and, accordingly, the change of position and status of the women in Daneshvar's novels, we will compare and contrast the ways the female protagonists of the stories enjoy and explore the creation, recreation, and transformation of the capitals in the society.  In the next stage, keeping in mind the research questions, we analyze the data on the way Simin Daneshvar has created her major female characters, their outstanding features, which make them different from common women in her contemporary society, the way they confront various challenges, what makes them superior to others, and most importantly, what goals she is pursuing.
 
4.Discussion and Analysis
The article shows that women have not been very successful in acquiring all kinds of capital. Zari and Hasti, the main activists of the stories, are comparatively more prosperous than other women. They both represent ideal women in their societies; Hasti, who lives three decades after Zari, has more tangible cultural and social capital and is more dynamic in acquiring economic capital.
 
5.Conclusion
After analysing the female characters’ capital in the selected novels, we focus on two women: Zari, who typifies women in the 1940s, and Hasti, who represents women in the 1970s. Their unique characteristics distinguish them from their contemporaries. They both possess a decent amount of cultural and social capital which makes them stand out from common woman and positions them in a higher social status. It must be added that Hasti has more concrete cultural and social capital and is more dynamic in acquiring economic capital. The novels, however, reveal that possessing economic capital does not necessarily help women to acquire other forms of capital. Neither aristocratic women in the novel are able to possess other forms of capital, nor Hasti, due to her economic problems, is deprived of them. Daneshvar has tried to portray her female characters in accordance with the social facts embedded in each novel in order to conceptualise her own understanding of the ‘ideal woman’ as a person who climbs the social ladder through cultural and social capital. Daneshvar’s ‘ideal woman’ returns to the society as a guiding beacon for other women and keeps the dialogue between the novel and the society alive.
 
Select Bibliography
Ayoubi, H.A. 1399 [2020]. “Tabaqe-bandi-e Ejtemaei va Sabk-e Zendegi az Didgah-e Pierre Bourdieu”. Etela’at-e Syasi-Eqtesadi. No. 314-315. PP. 76-95.
      (“Social Positioning and Lifestyle in Pierre Bourdieu’s Philosophy”. Political & Economic Ettelaat.)
Bonnewitz, P. 1390 [2011]. Dars-ha-ei az Jamae-eh Shenasi-e Pierre Bourdieu. Jahangir, J. and Hassan, P.S (trans.). Tehran: A’gah.
      (Premieres Lecons sur La Sociologie de Pierre Bourdieu)
Bourdieu, P. 1385 [2006]. “Shekl-ha-e Sarmayeh”. Sarmayeh-e Ejtemaei (Etemad, Democracy, Tose’e). Kian, T. (ed.). Afshin, Kh and Hassan, P (trans.). Tehran: Shirazeh. Second-edition. PP. 131-165.
      (“Types of Capital”. Social Capital)
Bourdieu, P. 1388 [2009]. Darsi Darbareh Dars. Naser, F (trans.). Tehran: Ney.
      (Lecon sur la Lecon)
Bourdieu, P. 1393 [2014]. Nazarieh-e Konesh. Pirooz, I (trans.). Tehran: Naqsh-o Negar.
      (Raisons Pratiques)
Bourdieu, P. 1395 [2016]. Tamayoz, Naqd-e Ejtemaei-e Qezavatha-e Zouqi. Hassan, Ch (trans.). Tehran: Sa’leth.
      (La Distinction : Critique Sociale du Jugement)
Daneshvar, S. 1372 [1993]. Jazireh-e Sargardani. Tehran: Kharazmi.
      (Wander Island)
Daneshvar, S. 1399 [2020]. Suvashun. Tehran: Kharazmi.
Tadié, J.Y. 1390 [2011]. “Jame-eh Shenasi-e Adabiyat va Bonyan-gozaran-e An”. Dar-amadi bar Jame-eh Shenasi-e Adabiyat. Mohammad Jafar, P (trans.). Tehran: Naqsh-e Jahan. PP. 81-113.
   (An Introduction to the Sociology of Literature)

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pierre Bourdieu
  • Simin Daneshvar
  • Socio-criticism
  • Contemporary Novels
  • and Women’s Capital
آبوت، پاملا. و کلر والاس. (1401). جامعه‌شناسی زنان، ترجمۀ منیژه نجم عراقی. تهران: نی.
اعزازی، شهلا. (1380). خشونت خانوادگی؛ زنان کتک­خورده، تهران: سالی.
انزابی­نژاد، رضا و ابراهیم رنجبر. (1385). «سیمین دانشور از آتش خاموش تا سووشون و تأثیرپذیری از جلال آل‌احمد». نشریۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، (48): 45-56.
ایوبی، حجت­الله. (1399).  «طبقه‌بندی اجتماعی و سبک زندگی از دیدگاه پیر بوردیو». نشریۀ اطلاعات سیاسی- اقتصادی، (314و315): 76-95.
بوردیو، پی‌یر. (1385). «شکل‌های سرمایه». سرمایة اجتماعی؛ اعتماد، دموکراسی، توسعه، ترجمة افشین خاکباز و حسن پویان. به کوشش کیان تاج بخش. تهران: شیراژه. 131-165.
بوردیو، پی‌یر. (1388). درسی دربارة درس، ترجمة ناصر فکوهی. تهران: نی.
بوردیو، پی‌یر. (1393). نظریة کنش، ترجمة پیروز ایزدی، تهران: نقش و نگار.
بوردیو، پی‌یر. (1395). تمایز، ترجمة حسن چاووشیان. تهران: ثالث.
بون‌ویتز، پاتریس. (1390). درس‌هایی از جامعه‌شناسی پی‌یر بوردیو، ترجمۀ جهانگیر جهانگیری و حسن پورسفیر، تهران: آگه.
پرستش، شهرام و ساناز قربانی. (1391). «سرگذشت سیمین دانشور در میدان ادبی ایران». نشریه جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 4 (1): 31-52.
پرستش، شهرام. (1393). روایت نابودی ناب: تحلیل بوردیویی بوف­کور در میدان ادبی ایران، تهران: ثالث.
تادیه ژان-ایو. (1390). «جامعه‌شناسی ادبیات و بنیانگذاران آن». درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات، ترجمة محمدجعفر پوینده. تهران: نقش جهان. 81-113.
جنکینز، ریچارد. (1385). پی­یر بوردیو، ترجمة لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان. تهران: نی.
حیدرخانی، هابیل؛ منصور حقیقتیان؛ احمد آذین و رضا اسماعیلی. (1395). «تحلیل و بررسی رابطه ابعاد سرمایه فرهنگی و هویت ملی جوانان». فصلنامۀ علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، 2 (33): 139-166.
خادمی­کولایی، مهدی؛ مجید سرمدی و فاطمه زمانی کارمزدی. (1394). «جامعه­شناسی رمان خاله­بازی از بلقیس سلیمانی برمبنای نظریة پیر بوردیو». مجلۀ ادبیات فارسی معاصر، سال پنجم (3): 45-65.
خواجه‌بهرامی، زینب. (1391). جامعه شناسی شخصیت زن در آثار سیمین دانشور (سووشون و جزیره سرگردانی). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. بردسیر: دانشگاه آزاد اسلامی.
دانشور، سیمین. (1372). جزیرۀ سرگردانی، تهران: خوارزمی.
دانشور، سیمین. (1380). ساربان سرگردان، تهران: خوارزمی.
دانشور، سیمین. (1399). سووشون، تهران: خوارزمی.
زرافا، میشل. (1386). جامعه‌شناسی ادبیات داستانی (رمان و واقعیت اجتماعی)، ترجمۀ نسرین پروینی. تهران: سخن.
سالارکیا، مژده. (1391). بررسی هویت زنان در رمان­های فریبا وفی (پرندةمن، ترلان، رویای تبت)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه الزهرا.
شایان‌مهر، علی­رضا. (1394). پی­یر بوردیو، تهران: اختران.
شویره، کریستی‌ین و اولیویه فونتن. (1385). واژگان بوردیو، ترجمۀ مرتضی کتبی. تهران: نی.
قنبرزاده، بیتا و امین دائی‌زاده جلودار. (1395). «نقد جامعه‌شناختی آثار سیمین دانشور». نشریۀ جامعه‌پژوهی فرهنگی، سال هفتم (14): 131-157.
گرنفل، مایکل. (1388). مفاهیم کلیدی پیر بوردیو، ترجمه محمد مهدی لبیبی. تهران: نقد افکار.
گلدمن، لوسین. (1390). «جامعه‌شناسی ادبیات». درآمدی بر جامعهشناسی ادبیات، محمدجعفر پوینده. تهران: نقش‌جهان. 49-63.
گلمرادی، صدف. (1393)الف. نقد جامعه شناختی سرمایه‌های زن در رمان‌های منتخب پس از انقلاب، رساله دکتری زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه الزهرا: تهران.
گلمرادی، صدف. (1393)ب. «نقد جامعه­شناختی سرمایه­های اجتماعی و فرهنگی زنان در رمان دل فولاد اثر منیرو روانی­پور براساس نظریة انواع سرمایة پی­یر بوردیو». مجلۀ نقد ادبی، (29): 167-191.
گلمرادی، صدف؛ حسین فقیهی و نعمت‌الله فاضلی. (1393). «نقد جامعه­شناسانة سرمایه­های زنان در رمان قصة تهمینه محمد محمدعلی». مجلة جامعه شناسی هنر و ادبیات، 6 (1): 23-41.
گلمرادی، صدف. (1394). «نقد جامعه­شناختی سرمایه­های شخصیت­های زن در داستان «کنیزو» منیرو روانی­پور براساس نظریة انواع سرمایة پی­یر بوردیو جامعه­شناس فرانسوی». مجلۀ پژوهش­های ادبی، (50): 123-144.
محمدی، الهام و هدا یاقوتی. (1397). «تحلیل جامعه‌شناختی خودآگاهی در جدال با ساختار سنتی و مدرن؛ مورد مطالعه رمان‌های سیمین دانشور». نشریۀ پژوهش‌نامۀ زنان، سال نهم (4): 77-100.
مشفقی، آرش و زهرا دوستی. (1396). «بررسی جامعه­شناختی رمان پرندۀ من اثر فریبا وفی، براساس «نظریۀ عمل» پی­یر بوردیو». نشریۀ پژوهش های نقد ادبی و سبک­شناسی، (30): 145-167.
میرعابدینی، حسن. (1377). صد سال داستان‌نویسی، ج1و2. تهران: چشمه.
واصفی، صبا و حسن ذوالفقاری. (1388). «خشونت علیه زنان در آثار محمود دولت‌آبادی». پژوهش زنان، (1): 67-86.
هام، مگی. (1382). فرهنگ نظریه‌های فمنیستی، ترجمة نوشین احمدی خراسانی و دیگران. تهران: توسعه.
یاحقی، محمدجعفر. (1374). چون سبوی تشنه، تهران: جامی.