نقد کاربست ساختگرایی تکوینی گلدمن بر رمان‌های فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی

3 استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران

چکیده

جامعه‌شناسی رمان به عنوان یکی از روش‌های تحلیل، در سال‌های اخیر مورد توجه جامعه ادبی قرارگرفته‌است؛ با این‌ حال، کاستی‌ها و نارسایی‌هایی در کاربرد رویکردهای این روش برای نقد رمان‌های ایرانی وجود دارد که مطالعه انتقادی آن را ضروری می‌سازد. در این پژوهش انتقادی، ده مقاله علمی- پژوهشی که به‌ نقد جامعه‌شناختی رمان‌های ایرانی براساس رویکرد ساختگرایی تکوینی گلدمن پرداخته‌اند مطالعه شده‌است. این مطالعات نشان می‌دهد که پژوهش‌های کامل و جامع در اقلیت قرار دارد؛ چراکه کاربست این رویکرد مستلزم رعایت شرایطی است که بی‌التفاتی پژوهشگر نسبت به آنها گاه منجر به ناکامی مطالعه شده‎است. برخی از نارسایی‌ها به درک نادرست پژوهشگر از مفاهیم نظری و درنتیجه عدم تبیین و کاربست آنها در متن، افتادن در دام تقلیل‌گرایی و اعمال اجزایی از نظریه بر متن به‌‌جای کل آن، عدم شناخت روش و اهداف نظریه، بی‌التفاتی پژوهشگر نسبت به بستر اجتماعی خلق نظریه، سهل‎انگاری در انتخابِ متنی همسو با نظریه و نیز ضعف تفکر انتقادی پژوهشگران در فرایند مطالعه منظرگرایانه اثر معطوف است. شناسایی، طبقه‌بندی و تحلیل این آسیب‌ها با روش فراتحلیل، هدف مطالعه حاضر بوده‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Critical Study of the Applications of Goldmann’s Genetic Structuralism to Persian Novels

نویسندگان [English]

  • Narjes Afshari 1
  • Mohammad Parsanasab 2
  • Hamid Abdollahian 3
  • Habibiollah Abbasi 2
1 PhD in Persian Language and Literature, Kharazmi University
2 Professor of Persian Language and Literature, Kharazmi University
3 Professor of Sociology, University of Tehran
چکیده [English]

Sociology of the novel is one of the methods of analysis on ­which literary ­critics have focused in recent years. ­Nevertheless­, there are some shortcomings and inadequacies in the application of this method in the study of Persian novels, which make its critical assessment necessary.  A critical assessment of the existing studies shows that very few of them are complete and comprehensive. In the present descriptive-analytical study, ­ ten ­ scholarly papers which applied sociological criticism to Persian novels based on Goldman’s genetic structuralism have been reviewed. The application of this approach requires compliance with conditions which, if ignored, may lead to the failure of the researchers’ theoretical studies. In the present study, the factors leading to the failure of the application of this theory to the text are the researchers’ lack of understanding theoretical concepts resulting in not expressing and applying them to the text, and lack of understanding the method and objectives of the theory. Some other internal factors include reductionism and consideration of a number of the components of the theory instead of its whole, the researchers’ inattention to the social context of the theory’s development, inattention to the characteristics of the text consistent with the theory, and the weakness of the scholars’ critical thinking in the theoretical process of the literary work. Identification, categorization and analysis of these inadequacies are the main aim of the present study.
 
Extended Abstract
 
1. Introduction
Every nation’s myths serve as the basis of its cultural life. In other words, humans require myths to find the meaning of life and learn about existence. The semiotic analysis of myths can help us discover what is hidden in the cultural history of every nation. Barthes (2011:33) regards mythology as a subset of semiotics, and contends that mythology is in fact nothing but a part of the vast knowledge of signs, which Saussure called semiotics. He finds mythology as a secondary semiotic system that need to be analyzed two times to be understood. In this type of analysis, the displacement of myths is of paramount importance as throughout the cultural life of every nation most myths change in accordance with cultural and social developments. Hence, the semiotic analysis of every myth requires a close examination of its different forms and relevant narratives.
 
2. Theoretical Framework
Semiotics can be applied to the study of signs in various areas of human life, including myths. Many mythologists hold that myth is a kind of language with a specific framework and every mythic story cast in the framework of language is made up of countless intertwined signifieds and signifiers, together forming a sign. The sign serves a signifier whose signified should be identified. In other words, following preliminary semiotics, the meaning thus developed should be considered as a new signifier and its signified should be identified. A semiotic analysis of the story “Bahram Gur with the Peasant’s Wife” is presented here based on these considerations.
 
3. Methodology
The present article relies on semiotic theories and the content analysis method to compare the stories “Bahram Gur and the Peasant’s Wife” from Shahnameh and “Khorenama with Bahram” from Marzabannameh.
 
4. Findings and Discussion
Both stories have a single theme: scarcity of divine blessing as a result of the King’s anger and oppressive rule. Our analysis of these two stories, which is based on Strauss’s theory about myth, reveals that both stories represent a cultural era of Iran, changing with developments in the national culture. In both stories the King is blind to the truths in society and the two main female characters are wiser than the men surrounding them. In both stories the old narratives change into new narratives.
 
5. Conclusion
The semiotic analysis of these stories showed that they can be two different narratives of a single story. They have a coherent narrative structure; however they have been narrated in two different ways: 1. Bahram takes refuge in the peasant’s house, and is warmly welcomed by the peasant’s wife. The relationship between Bahram and the peasant’s wife may have been eliminated in the old version. 2. Bahram goes to Khorrenama’s house and falls in love with the girl of the family who receives him warmly. When Bahram takes the throne back, he marries the girl. In this narrative, the marriage of Bahram with the girl follows the rules of sharia and is adapted to the new changes in the culture of the time. This difference can have two causes: Bahram’s special upbringing, which has changed him into a kind and caring king; and the new form of marriage in the society, which many believe was never put into practice.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical Study
  • Genetic Structuralism
  • Persian Novel
آزاد ارمکی، ت. و زمانی سبزی، ش. 1390. «بازنمایی جامعه پیش و پس از انقلاب با تکیه ‌بر دو رمان رازهای سرزمین من و آزاده خانم و نویسنده‌اش اثر رضا براهنی»، پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی. 20:  163-181.
اسکار پیت، ر. 1392. جامعه‌شناسی ادبیات، ترجمه م. کتبی. تهران: سمت.
ایوتادیه، ژ. 1377. نقد ادبی در سده بیستم، ترجمه م.ر. احمدی، تهران: سوره مهر.
راد، ف. و علی نظری، ش. 1390. «بررسی جامعه‌شناختی رمان تاریخی اشک سبلان». جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 2(3): 75-97.
رزاق پور، م. 1387. «نقد جامعه‌شناختی تهران مخوف». فصلنامه زبان و ادب، 35:  27-53.
شهبازی، آ؛ حسینی، م. و عسگری حسنکلو، ع. 1393. «نقد ساختگرایی تکوینی رمان همسایه‌ها اثر احمد محمود». مطالعات داستانی، 3(2):  65-91.
فاضلی، م. و فضلعلی، و. 1394. «نقد و بررسی رمان طوفان دیگری درراه است براساس نظریه ساخت‌گرایی تکوینی». مطالعات ادبیات روایی دانشگاه هرمزگان، 1(1): 97-117.
فرزاد، ع. و پژمان فر، ص. 1389. «نقد جامعه‌شناختی رمان سال‌های ابری علی‌اشرف درویشیان». فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی، 4: 137-170.
فرضی، ح. و قبادی سامیان، پ. 1388. «بررسی جامعه‌شناختی رمان مهره مار اثر محمود اعتمادزاده (به‌آذین) با تأکید بر رویکرد ساخت‌گرایی تکوینی». مطالعات جامعه‌شناسی، 5(2): 65-86.
 ـــــــــــــــــــــــــــ . 1392. «بررسی رمان دختر رعیت محمود اعتمادزاده براساس ساخت‌گرایی تکوینی لوسین گلدمن». بهارستان سخن فصلنامه علمی-پژوهشی ادبیات فارسی، 21(9):  1-22.
قنبری، ب. و دائی‌زاده جلودار، ا. 1395. «تحلیل جامعه‌شناختی آثار سیمین دانشور». جامعه پژوهی فرهنگی، 4(7):  131-157.
گلدمن، ل. 1357. فلسفه و علوم انسانی، ترجمه ح. اسدپور پیرانفر. تهران: جاویدان.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .1369.نقد تکوینی، ترجمه م.ت.غیاثی. تهران: بزرگمهر.
گلدمن، ل. 1380. جامعه، فرهنگ و ادبیات، ترجمه و گردآوری محمدجعفر پوینده، تهران: چشمه.
ـــــــــ . 1381. جامعه‌شناسی ادبیات (دفاع از جامعه‌شناسی رمان)، ترجمه م.ج. پوینده. تهران: چشمه.
ـــــــــ . 1382.  نقد تکوینی، ترجمه م.ت. غیاثی. تهران: نگاه.
یداللهی آهنگر، ج. و صباغ، ص. 1393. «بررسی جامعه‌شناختی رمان زنان بدون مردان از شهر نوش پارسی پور». مطالعات جامعه‌شناسی، 25(7):  59-76.