بررسی و مقایسه سرعت روایت در دو حکایت از مثنوی معنوی با مآخذ آنها براساس نظریه روایت شناسی جرالد پرینس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی گرایش غنایی، دانشگاه شیراز

چکیده

این مقاله سرعت روایت را در دو حکایت از مثنوی معنوی با مآخذ آنها براساس نظریه روایت­شناسی جرالد پرینس مقایسه می‌کند. هدف ما، بررسی علل انواع سرعت‌های روایی است که جهان رویدادهای روایت‌شده را می‌سازند. با این مقایسه درمی‌یابیم که مـآخذ حکایت‌های مولوی، به‌ویژه روایت‌های منثور، گزاره‌های روایی کمتری دارند و از دسته‌های سرعت روایت صحنه و چکیده به‌عنوان ابزاری برای حفظ سخنان مشایخ و آموزش غیرمستقیم آموزه‌های اخلاقی و عرفانی این سخنان بهره می‌برند؛ درنتیجه حکایت‌های بدون پیرایش آنها نیز سرعت‌های روایی تند، کم‌ و بیش تند و متعادل روبه‌تند دارند. مولوی با بهره‌گیری مستقیم از معارف و اندیشه‌های موجود در گفتمان ایرانی­- ­اسلامی و انواع شگردهای روایی مانند تداعی معانی، درج، راوی مداخله‌گر، راوی ناموثق و غیره، روایت‌های برهنه و تند را آماده پذیرش انواع دسته‌های پنج‌گانه سرعت روایت و سرعت‌های روایی خیلی کند و کند می‌کند که از نظر زیبایی‌شناختی متنوع‌تر، کامل‌تر و لذت‌بخش‌تر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of Narrative Speed in Two Stories from Masnavi-i Ma’navi and Their Sources Based on Gerald Prince’s Theory of Narratology

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hussein Karami 1
  • Reza Nekoei 2
1 Professor of Persian Language and Literature, University of Shiraz
2 PhD Candidate in Persian Language and Literature, University of Shiraz
چکیده [English]

This paper aims to study and compare the narrative speed of two stories in Masnavi-i Ma’navi and their sources based on Gerald Prince’s theory of narratology. The main objective of the article is to find the types of narrative speed used in these stories to present the events and situations that have created the world of the narrated events. In this case, comparison of the speed of Molavi’s narratives with their sources is accompanied by the description of the causes contributing to their narrative speed. The results suggest that all sources of Molavi’s narratives, especially prose narratives, are characterized by the low frequency of narrative statements and the high frequency of scene presentation and abstraction which act as a means of inclusion of the sheikhs’ remarks as well as the indirect teaching of moral and mystical lessons of such remarks. Therefore, their non-trimmed narratives have high, relatively high and medium speed of narration. However, Molavi directly draws on mysticism and thoughts rooted in the Islamic-Iranian approach as well as different types of narrative techniques such as implication to prepare each naked and rapidly narrated story for inclusion of five types of narrative speed as well as slow and very slow narrative speed. In this manner, the final narratives are aesthetically characterized by higher diversity, and more thoroughness and pleasure of reading than their sources. Therefore, this suggests that Molavi had a significantly better narratological grip than his predecessors and many of his successors.
 
Extended Abstract
 
1. Introduction
The present article aims to study and compare narrative speed in “The Story of Pir-e Changi Who at the Time of Omar Played Harp in the Graveyard for God” and “Sheikh Ahmad Khazruye’s Buying Halva for the Creditors” from Rumi’s Masnavi-i Ma’navi, based on Gerald Prince’s theory of narratology. The main objective of the article is to find the types of narrative speed used in these stories to present the events and situations that created the world of the narrated events. Also, the narrative speed of the stories are compared and the reasons for the difference between them are examined.
 
2. Theoretical Framework
Prince, by modifying and expanding Genet and Rimmon-Kennan’s theory (Safi, 2013, p. 42) about different states of narrative speed, has divided narrative speed into five categories: ellipsis, interruption, scene, abstract, and extension. The present article relies on the categorization of narrative space to compare the two stories in question in terms of their narrative speed.
 
3. Methodology
In this article, the comparative analysis method of narrative speed, based on Gerald Prince’s narratology theory, is used to analyze the above-mentioned stories from Masnavi-I Ma’navi and their sources, examine various instances of narrative speed in them, and identify similarities and difference between them, so that the reasons for the differences in narration speed of the stories from Masnavi-i Ma’navi and their sources are discovered.
 
4. Findings and Discussion
While the authors of the original sources used only a limited number of the five types of narrative speed, Rumi, by changing and developing each of these stories, made it possible for these stories to utilize more types of narration speed, making them aesthetically more diverse and complete than their original sources. The comparison made between different types of narration speed indicates that there is a clear difference between stories written in verse and prose with regard to narrative diversity and speed. Poets before Rumi used a fast speed in their narration of the story as, unlike Rumi’s stories, interruption is not employed in the narration. Also, Rumi, using ideas rooted in Iranian-Islamic discourse and different narrative techniques, adopts a slow narration speed in these two stories, making them even richer and more complicated.
 
5. Conclusion
The analysis of these two stories and their original sources showed that in the original sources less narrative propositions and faster speed of narration were employed. However, in the stories narrated by Rumi, concepts from Iranian-Islamic discourse and different narrative techniques have been used and different categories of narration speed are employed, all giving the stories more diversity and richness.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Narratology
  • Narrative speed
  • Masnavi-i Ma’navi
  • Source of Masnavi-i Ma’navi
  • Prince
آتش­سودا، م. ع. 1383. رؤیای بیداری، فسا: دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا.
آسابرگر، آ. 1380. روایت در فرهنگ عامیانه، رسانه و زندگی روزمره، ترجمه م. ر. لیراوی. تهران: سروش.
اکو، اُ. 1388. «ساختارهای روایی در فلمینگ». ارغنون، ترجمه ح. یوسفی. (25): 227- 253.
امینی، م. ر. 1390. «اندازه سخن و پیوند آن با زمان و سرعت در ادبیات فارسی». پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، 10(2):  87-102.
باخرزی، ا. ی. 1383. اوراد الاحباب و فصوص الآداب، به کوشش ا. افشار. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
بارت، ر. و تودوروف، ت. و ج. پرینس. 1394. درآمدی به روایت­شناسی، ترجمه ه. رهنما. تهران: هرمس.
بامشکی، س. 1391. روایت­شناسی داستانهای مثنوی، تهران: هرمس.
بهار، م. ت. 1386. سبکشناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، ج 2. تهران: زوار.
ــــــــ . 1387. از اسطوره تا تاریخ، تهران: چشمه.
پارسانسب، م. 1390. «مأخذشناسی تحلیلی حکایاتی از مثنوی». مطالعات عرفانی، د 1 (14):  31-54.
پاینده، ح. 1392. گشودن رمان: رمان ایران در پرتو نظریه و نقد ادبی، تهران: مروارید.
پرینس، ج. 1395. روایت شناسی: شکل و کارکرد روایت، ترجمه م. شهبا. تهران: مینوی خرد.
پند پیران. 1357. به تصحیح ج. متینی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
تدینی، م. 1388. پسامدرنیسم در ادبیات داستانی ایران، تهران: نشر علم.
تودوروف، ت. 1382. بوطیقای ساختارگرا، ترجمه م نبوی. تهران: آگاه.
ــــــــــ . 1388. بوطیقای نثر: پژوهشهایی نو درباره حکایت، ترجمه ا. گنجی­پور. تهران: نشر نی.
توکلی، ح. ر. 1389. از اشارتهای دریا: بوطیقای روایت در مثنوی، تهران: مروارید.
تولان، م. 1388. روایت­شناسی: درآمدی زبانشناختی - ­انتقادی، ترجمه ف. علوی و ف. نعمتی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
حسن­لی، ک. و ن. دهقانی. 1389. «بررسی سرعت روایت در رمان جای خالی سلوچ». فصلنامه زبان و ادبیات پارسی، 4: 37-63.
خانقاهی، ا. ط. 1374. گزیده در اخلاق و تصوف، به کوشش ا. افشار. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
خواجوی کرمانی، ک. 1306. روضه الانوار، به کوشش ح. کوهی کرمانی. تهران: بی‌جا.
دادجو، د. و ا. شیروانی شاعنایتی. 1394. «سرعت روایت در رمان خشم و هیاهو». پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی، 19(3):  81-106.
دهقانی، ن. و س. حسام­پور. 1392. «بررسی عوامل مؤثر بر شتاب روایت در رمان شازده‌احتجاب». ادب پژوهی،  26:  25-48.
زمانی، ک. 1385. شرح جامع مثنوی معنوی، ج 1و2. تهران: اطلاعات.
شمیسا، س. 1382. سبکشناسی شعر، تهران: فردوس.
ــــــــــ . 1384. سبکشناسی نثر، تهران: میترا.
صافی، ح. 1394. شناخت­نگری در ادبیات داستانی: روی­کردی زبانشناختی، تهران: سیاه‌رود.
صالحی، پ. 1394. «نگرشی تحلیلی بر سرعت روایت در رمان‌های جای خالی سلوچ و موسم الهجره إلی الشمال با تکیه بر نظریه روایت­شناسی ژرار ژنت». متن‌پژوهی ادبی، 66:  37-64.
صفا، ذ. ا. 1385. تاریخ ادبیات در ایران (خلاصه جلد سوم: بخش اول­و­دوم) تلخیص از م. ترابی. تهران: فردوس.
طلائی م. و م. ر. نصر اصفهانی. 1395. «تحلیل عملکرد گونه روایت و شتاب منفی داستانی در زبان غنایی (مطالعه موردی: منظومه مهر و ماه جمالی دهلوی)». جستارهای زبانی، د 7. 33(5):  119-148.
عثمان، م. 1358. فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه، به کوشش ا. افشار. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
عثمانی، ا. 1388. ترجمه رساله قشیریه، تصحیحات و استدراکات ب. ‌ا. فروزانفر. تهران: شرکت انتشارات علمی­ و فرهنگی.
عطار، ف. 1386. مصیبتنامه، تصحیح و تعلیقات م. ر. شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
ــــــــ . 1390. تذکره الاولیاء. بررسی وتصحیح متن، توضیحات و فهرست‌ها از م. استعلامی. تهران: زوار.
عمادی، ن. 1388. «بررسی مفهوم سرعت نثر و ارتباط آن با ایجاز و اطناب با نگاهی به مرزبان‌نامه»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.
فروزانفر، ب. ا. 1333. مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
فروید، ز. 1392. روش تعبیر رؤیا، ترجمه م. حجازی و م. ساعت­چی. تهران: جامی.
لوته، ی. 1388. مقدمهای بر روایت در ادبیات و سینما، ترجمه ا. نیک‌فرجام. تهران: مینوی خرد.
مارتین، و. 1389. نظریههای روایت، ترجمه م. شهبا. تهران: هرمس.
منتخب رونق المجالس و بستان العارفین و تحفه المریدین .1354.  به تصحیح ا. ع. رجائی. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
منور میهنی، م. 1388. اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، تصحیح و تعلیقات از م. ر. شفیعی­کدکنی. 2ج. تهران: آگه.
مولوی، ج. 1385. کلیات مثنوی معنوی، به کوشش و اهتمام ر. ا. نیکلسون. تهران: انتشارات طلوع.
میرزایی، م. س. و م. صالحی­نیا. 1394. «تحلیل روایی عنصر زمان در حکایتی از مثنوی «محیط اعظم» بیدل دهلوی». فصلنامه مطالعات شبه قاره، د 7 (22):  107-134.
وحدانی­فر، ا. ؛ صرفی، م. ر. و بصیری، م. ص. 1395. «بررسی سرعت روایت در حکایت‌های گلستان سعدی بر اساس نظریه ژنت». فنون ادبی، 17(4):  33-50.
هزار حکایت صوفیان. 1389. تصحیح ح. حاتمی­پور. تهران: سخن.