نگاهی به سطوح شناختی در مکتب نیترا

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان، رشت، ایران

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

یکی از مباحث جدی در حوزه تعامل خواننده و متن، سطح شناختی ادراک و پیش­فرض‌های اجتماعی و فرهنگی مؤلف، متن و مخاطب است. ساختارگرایان با تکیه بر سطح کانونی و پیش­فرض­های زبانی در پاره‌گفتارها و براساس نظریه معناشناختی به نکات ارزشمندی در شناخت ادراک در قلمروهای مفهومی متن دست­یافـته­اند. مکتب­ نیترا و به‌طورمشخص یکی از مهم­ترین­ نظریه­پردازان این مکتب آنتوان پوپوویچ، نخستین بار درباره نشانه­شناسی ارتباط ادبی، ساختار گفتمانی متن و فعالیت­های ذهنی و پردازش معنا از سوی خواننده بحث کرده­اند. آرای منتقدان و نظریه­پردازان مکتب نیترا در غوغای جنگ جهانی اول مسکوت ماند تا اینکه در حلقه زبانشناسی مسکو، پراگ و بعدها در فرانسه، آلمان و آمریکا به اشکال مختلف از جمله نقد زبان‌شناختی و خواننده‌محور سر برآورد. این پژوهش در بخش نخست به معرفی مکتب نیترا و مهم‌ترین آرای آن در حوزه ارتباط متن و خواننده می­پردازد و در بخش دوم با رصد برخی قلمروهای نظریه­پردازان متأخر که با وام­گیری از این مکتب به سطوح شناختی شامل: ارتباط، ساختار گفتمانی متن و فعالیت­های ذهنی پردازش، ذخیره و بازیابی اطلاعات دست یافته­اند، توجه نموده‌است. نتایج نشان می­دهد مکتب نیترا یکی از مهم‌ترین مکاتب ادبی در حوزه سبک­شناسی و تحلیل متون ادبی بوده‌است که با دو رویکرد تحلیل کیفی ارتباطات در یک متن واحد و تمرکز بر ادبیات به عنوان یک سیستم جامع ارتباطی، در میان آرای مکاتب دیگر بی­آنکه نامی از آن برده شود، مورد استفاده قرار گرفته‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of Cognitive Levels in the Nitra School

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Taghinezhad roudbaneh 1
  • Firooz Fazeli 2
  • Mahmood Ranjbar 3
1 PhD Candidate in Persian Language and Literature, University of Guilan
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, University of Guilan
3 Assistant Professor of Persian Language and Literature, University of Guilan
چکیده [English]

One of the major topics in the scope of interaction between the reader and the text is the level of perception as well as the cognitive, social and cultural presuppositions of the author, the text and the audience. Based on semantic theory, and relying on the level of focal and language prescripts in utterances, structuralists obtained valuable insights in the recognition of perception in the conceptual realm of the text. The Nitra school and, specifically one of its prominent theorists, Anton Popovič, for the first time discussed the semiotics of literary communication, text discourse structure, mental activity and meaning processing by the reader. The ideas of the Nitra school critics and theorists remained ignored in the turmoil of World War I until in the linguistic circles of Moscow, Prague and later in France, Germany and the United States it emerged in linguistic criticism and reader-response criticism. In the first section, this paper introduces the Nitra school and its most important concepts in the scope of the text and the reader communication. The second section considers the work of some recent theorists who, borrowing from this school, have focused on cognitive levels including communication, text discourse structure, mental activity processing, and saving and recovering data. This study shows that the Nitra school is one of the most important schools in the field of stylistics and text analysis that with two communication quality analysis approaches in a single text, and focusing on literature as a comprehensive communication system, has had a prominent but largely ignored role among other schools.
 
Extended Abstract
 
1. Introduction
By relying on linguistic assumptions and semantic theories, structuralists have identified important points concerning perceptions in the conceptual domains of texts. The semiotics of literary communication, the discursive structure of the text and mental activities and the development of meaning by the reader have been discussed in the Nitra School, especially by Anton Popovič, as one of its most important theorists. The ideas of the Nitra School theorists are mostly studied in stylistics, which mainly deals with the cognitive analysis of communication in a single text, and in literature, as a comprehensive system of communication in semantics.
 
2. Theoretical Framework
Discussions opened up by the Nitra School mostly revolve around the issues categorized by formalists in 1914. The cognitive levels of communication are of great importance to them in understanding literary texts. Popovič put forward the concepts of meta-communication and inter-textual continuity and contributed to the interpretative-analytical identity of texts in the Nitra School. In the present article the cognitive levels in this school are studied.
 
3. Methodology
Adopting the descriptive-analytic method, the present paper studies the history of the Nitra School. The fundamental concepts of this school are compared with those of other structuralist schools.
 
 
 
4. Findings
This approach is clearly different from the Russian formalist approach to intertexuality. In the formalist approach the self-sufficiency of the text is of great importance, while in the Nitra School the text is the product of an interaction between the ‘source text’ and the ‘target text’. Therefore, any text carries the discursive and ideological load of the source. Popovič finds this process to be more prominent in translation. 
 
5. Conclusion
Understanding the main concepts of the Nitra School is of great importance in understanding formalist approaches to reading texts. The ideas of the main theorists of this school were later incorporated into the reader-response criticism and textual criticism. These ideas are in many ways similar; yet, they have differences. The Nitra School theorists developed concepts such as meta-communication, the primary text and the secondary text, thus entering into poststructuralist discussions. They introduced the concepts of literary education and theory of meta-communications and paved the way for a different typology of literary and artistic texts, which eventually led to the sociology of literary life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Nitra School
  • Cognitive Levels
  • Literary Communication
  • Reader-Response Criticism
  • Structuralism
احمدی، ب. 1380. ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.
ایگلتون، ت. 1386.پیش­درآمدی بر نظریه ادبی، ترجمه ع. مخبر. تهران: مرکز.
برانیگان، ا. 1396. درک روایت و فیلم، ترجمه ج. شاهری­لنگرودی. تهران: سیاهرود.
ـــــــــ . 1381. «روایت در سینما: سطوح هشتگانه روایت». ترجمه ف. محمدی. فارابی، دوره یازدهم(4): 61-106.
برتنز، ی.1387. مبانی نظریه ادبی، ترجمه م.ر. ابوالقاسمی، تهران: آمه.
ـــــــ . 1388. نظریه ادبی، ترجمه ف. سجودی. تهران: آهنگ دیگر.
برکت، ب. و افتخاری، ط. 1389. «نشانه‌شناسی شعر: کاربست نظریه مایکل ریفاتر بر شعر ای مرز پرگهر فروغ فرخزاد». فصلنامه پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی، دوره اول(4): 109-130.
پاکت­چی، ا. 1383. «بوطیقا نشانه­شناسی پراگی در آثار یان ریپکا».  فصلنامه زیباشناخت، (11):  291-302 .
تایسن، ل. 1392. نظریه­های نقد ادبی معاصر، ترجمه م. حسین­زاده و ف. حسینی. تهران: نگاه امروز.
تسلیمی، ع. 1388. نظریه ادبی و کاربرد آن در ادبیات فارسی، تهران: آمه.
ریمون­کنان، ش. 1387. روایت داستانی؛ بوطیقای معاصر، ترجمه ا. حری. تهران: نیلوفر.
زیما، پ. و. 1394. فلسفه نظریه ادبی مدرن، ترجمه ر. ویسی­حصار و ع. امینی. تهران: رخداد نو.    
سلدن، ر. و ویدوسون، پ. 1382. راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه ع. مخبر. تهران: طرح نو.
سیلایف،ن و دیگران. 1352. مسائل زیباشناسی و هنر، ترجمه م.ت. فرامرزی. تهران: پویا.
فرحزاد، ف. 1386. «نقد ترجمه». بخارا، (62) : 420-424.
کالر، ج. 1393. نظریه ادبی، ترجمه ف. طاهری. تهران: مرکز.
گرین، و. و دیگران. 1376. مبانی نقد ادبی، ترجمه ف. طاهری. تهران: نیلوفر.
گیرو، پ. 1380. نشانه­شناسی، ترجمه م. نبوی. تهران: آگه.
مقدادی، ب. 1393. دانش­نامه نقد ادبی از افلاتون تا به امروز، تهران: چشمه.
میلز، س. 1388. گفتمان، ترجمه ف. محمدی. زنجان: هزاره سوم.
وبستر، ر. 1382. پیش درآمدى بر مطالعه نظریه ادبى، ترجمه ا. دهنوى. ویراستار ح. پاینده. تهران: روزنگار.
هالوب، ر.س .1388. «نظریه دریافت». دانشنامه نظریه­های ادبی معاصر، ویراستار ا.ر مکاریک، تهران: آگه. 340-345.
Dudley,A. 1984. Concepts in Film Theory, New York: Oxford University press.
Popovič, A. 1976. ″Aspect of Metatext″. Canadian Review of Comparative Literature, )3): 225-235.
Mozejko, E. 1979. ″Slovak Theory of Literary Communication: Notes on the Nitra School of Literary Criticism″. A Journal for Descriptive Poetics and Theory of Literature, (4): 371-384.
__________.1993.″Nitra School″. Encyclopedia of Contemporary Literary Theory, By I. R. Makaryk. University of Toronto press: 130-133.