بررسی گفتمان اکوفمینیسم در رمان ره‌ش نوشته رضا امیرخانی براساس الگوی تحلیل گفتمانی فرکلاف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فرانسۀ دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

2 استادیار زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

چکیده

تخریب منابع طبیعی و مشکلات زیست­محیطی به دغدغه‌های انسان معاصر تبدیل شده‌اند. بررسی ابعاد این معضلات و رابطۀ آن با حوزۀ علوم اجتماعی و علوم انسانی باعث شد تا به نقش انسان در افزایش و یا کاهش آسیب­های زیست­محیطی توجه شود. از نظر پیر شونتچه، نظریه­پرداز زیست‌محیط، زبان و ادبیات نقش مهمی در آموزش مسئولیت‌پذیری اجتماعی نسل آینده، برای رسیدن به توسعۀ پایدار و حفاظت از محیط زیست ایفا می‌کنند. اکوفمینسم جنبش فکری است که ادعا دارد بهره‌برداری سودجویانه از منابع طبیعی و نگاه فرودست به زنان با یکدیگر رابطۀ مستقیم دارد و ازبین‌رفتن تبعیض جنسیتی راهی برای حفظ محیط زیست می­باشد. در این پژوهش چگونگی بازتاب مؤلفه­های اکوفمینیسم در رمان ره­ش رضا امیرخانی بررسی خواهد شد، با خوانش اثر بر پایۀ تحلیل گفتمان انتقادی، رویکرد فرکلاف در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، نشان می­دهیم چه رابطه‌ای در جامعۀ مردسالار، بین تخریب محیط زیست و تمایل بر اقتدار بر زنان وجود دارد. نتایج نشان داد، زن بدن خود را به جهان هستی وام می‌دهد تا بیانگر اندیشه شود، رابطۀ تعاملی تن زنانه در تارو پود جهان‌ و تجلی هستی در زن پیام نمادین تشابه تسلط توجیه‌ناپذیر مردان در هرم قدرت جامعۀ مردسالار بر زنان و هستی را دارد که بهره‌برداری بی‌رویه از محیط زیست را به دنبال می‌آورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of Ecofeminism in Reza Amirkhani’s Rahesh based on Fairclough’s Critical Discourse Analysis

نویسندگان [English]

  • Zahra Esmaili Khoshmardan 1
  • Negar Mazari 2
1 PhD Candidate in French Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
2 Assistant Professor of French Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
چکیده [English]

Environmental problems and the destruction of natural resources have become a significant concern in the modern era. The study of different aspects of these problems and their association with the fields of social sciences and humanities draw our attention to the important role mankind plays in increasing and decreasing the rate of environmental damages. Pierre Schoentjes, an environmental theorist, highlights the pivotal role of language and literature in teaching social responsibility to the next generation so as to achieve sustainable development and enhance environmental protection. Ecofeminism is an intellectual movement that sees a connection between the exploitation, degradation and empowerment of women in society; hence, the elimination of gender discrimination and inequality is directly associated with environmental protection. The present study endeavours to examine how components of ecofeminism are reflected in Reza Amirkhani’s novel Rahesh. Building on Norman Fairclough’s Critical Discourse Analysis on the three levels of description, interpretation and explanation, we explore the relationship between environmental destruction and a tendency towards the dominance of men over women in a patriarchal system. The findings suggest that that a woman gives her body to the world to express her thought. The interplay between women’s body and the fabric of the world and the manifestation of the world in women is a symbolic message which represents how men are unjustifiably at the top of the power hierarchy in a patriarchal society. This, in turn, has led to ruthless exploitation of natural resources.
 
Extended Abstract

Introduction

The growth in urban population and its environmental outcome can be regarded as among the most serious concerns of the present century. Literature, as an important factor in transferring human and cultural heritage, tries to alert humans to environmental problems. In Rahesh, Amirkhani tries to reflect urban architectural problems and their effects on the environment and highlight the role of women in protecting the environment. In the present article, by drawing upon Fairclough’s critical discourse analysis, attempt is made to examine ecofeminism and the reflection of its main components in Amirkani’s novel.
 

Theoretical Framework

According to Fairclough, discourse is the social reproduction of the relationship of hegemony, acting in an organized way in order to naturalize an ideology.  Each discourse can be examined at three levels of description, vocabulary, and text. This kind of analysis tries to represent social and cultural changes and reveal the dialectical relations between signs (including language) and other components of social practices.
 

Methodology

In the present study, first, the process of selection of words and different kinds of coherence are examined in order to explain hidden ideologies and sources of power in a literary text. Different types of connection between the environment and women through the selection of words in the novel are then studied, and the formation of the ecofeminist discourse and how it is at work in this novel is examined based on gender discrimination.
 

Discussion and Analysis

The ecofeminist discourse of the text is an attempt to establish environmental justice. The discourse of the text indicates that traces of ideological patriarchal discourse can be found in the unjustifiable supremacy of men over women, animals and nature. The woman in Amirkhani’s novel plays the main role in the narration, but is unable to achieve her environmental goals due to the hegemony of men. Other contemporary novelists such as Zoya Pirzad, Raziyeh Ansari and Sara Salar have depicted the interaction between women and nature and criticized the supremacy of men. Rahesh is the story of women’s constant struggle to find out the meaning of life and a way to save urban environment. This novel establishes a connection between the status of women, their support for the preservation of the environment and their protest against social inequalities in Iranian society.
 

Conclusion

In the present study, ecofeminism has been examined in Amirkhani’s novel Rahesh through content analysis based on Fairclough’s approach. Through a juxtaposition of words connected, in different ways, with women, the environment, and pollution, the novelist has highlighted the relationship between them. The main theme of Rahesh is the connection between men’s supremacy over women and large-scale exploitation of the environment. Ecofeminism in the present novel is a tool to attract attention to the environment and the role women have played in protecting it. The novelist tries to remind us of the rights of women and the environment, and this novel is an attempt to challenge men’s authority.
 
Select Bibliography
Amirkhani, R. 1398 [2019]. Rahesh. Tehran: Ofoq.
Ansari, R. 1392 [2013]. Trio Tehran. Tehran: Agah.
Enayat, H. and Fathzadeh. H. 1388 [2009]. “Rouykardi Nazari beh Mafhoum-e Ecotourism.” Motale’at-e Jame’eh-shenasi 5: 45-64.
Fairclough, N. 1387 [2008]. Tahlil-e Enteqadi-e Gofteman. Nayestani, M. et al (trans). Tehran: Markaz-e Motale’at va Tahqiqat-e Resaneh-ha.
Gaard, G. 1993. “Living Interconnections with Animals and Nature.” In: id. (ed.). Ecofeminism: Women, Animals, Nature. Philadelphia: Temple University Press.1-12.
Jahangiri, J. and Bandarrigizadeh. A. 1392 [2013]. “Zaban, Qodrat, Ideolozhi dar Rouykard-e Enteqadi-e Norman Fairclough beh Tahlil-e Gofteman.” Pazuhesh-e Siasat-e Nazari14: 57-82.
Parsapour, Z. 1392 [2013]. Darbareh-ye Naqd-e Boumgara. Tehran: Institute for the Humanities and Cultural Studies.
Pirzad, Z. 1383 [2004]. Adat Mikonim. Tehran: Markaz.
Salar, S. 1388 [2009]. Ehtemalan Gom Shodeh-am. Tehran: Cheshmeh.
Sheila, C. 1974. A Different Heaven and Earth: A Feminist Perspective on Religion. Valley Forge: Judson Press.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fairclough
  • Critical Discourse Analysis
  • Ecofeminism
  • Environment
  • Reza Amirkhani
  • Rahesh
امیرخانی، ر.  1398. ره­ش. تهران: افق.
انصاری، ر. 1392. تریو تهران. تهران: آگه.
پارساپور، ز. 1392الف. درباره نقد بوم­گرا. ترجمه ع. نوروزی و ح. فتحعلی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
پارساپور، ز. 1392ب.  نقد بوم­گرا (ادبیات و محیط زیست). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
پیرزاد، ر. 1389. عادت می­کنیم، تهران: مرکز.
جهانگیری، ج. و بندر­ریگی­زاده، ع. 1392.«زبان، قدرت و ایدئولوژی در رویکرد انتقادی نورمن فرکلاف به تحلیل گفتمان». پژوهش سیاست نظری، (14): 57-82.
سالار، س. 1388. احتمالاً گم شده­ام، تهران: چشمه.
شکردست، ف.، گرجی، م.، کوپا، ف. و سنگری، م. 1393.«رویکردی در تحلیل و نقد رمان­های انقلاب اسلامی با تأکید بر نقد رمان­های رضا امیرخانی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، (33): 183-212.
صانعی، د. و سخنور، ج. 1396.«تحلیل گفتمان زیست­محیطی-فرهنگی رمان روایت ندیمه اثر مارگارت اتوود». نقد زبان و ادبیات خارجی، 14(19): 209-231.
عنایت، ح. و فتح زاده، ح. 1388. «رویکردی نظری به مفهوم اکوفمینیسم». مطالعات جامعه‌شناسی، (5): 45-64.
فرکلاف، ن. 1387. تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه ف. شایسته­پیران و دیگران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها.
کاویانی پویا، ح. 1396.«بررسی تطبیقی آفرینش انسان در اساطیر و ادیان ایران و میانرودان». الهیات تطبیقی، (8): 139-156.
ملاحسینی، م. 1391. «زندگینامه: رضا امیرخانی». همشهری آنلاین، 6 بهمن. بازیابی در https://www.hamshahrionline.ir/.  
ملکی، الف.، صالحی، ص.، ربیعی، ع. و یازرلو، ر. 1395.«به­کارگیری مدل فرکلاف در گونه‌شناسی گفتمان­های محیط زیستی ایران».  فصلنامه آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، 5(2): 57-73.
موسوی­پور، س. 1398.«تحلیل شخصیت لیا در رمان ره‌ش رضا امیرخانی براساس رویکرد فمینیستی». رخسار زبان، (9): 46-60.
نفتی­ها، 1399.«نفت شیل، تهدیدی بزرگ برای محیط زیست». نفتی­ها، 30 مرداد. بازیابی در http://naftiha.ir/.
Gaard, G. 1993. Living Inter Ecofeminism: Women, Animas, Nature, Temple. Philadelphia. UP. 1-12.
Gandon, A. L. 2009. “L’écoféminisme: une pensée féministe de la nature et de la société”. Recherches féministes, 22(1): 5-25.
Gandon, A. L. 2010. Les représentations sociales du développement durable: des enjeux de sexe et de genre. Doctoral dissertation, Thèse de doctorat en psychologie sociale, Université Lumière Lyon 2.
Schoentjes, P. 2015. Ce qui alieu, Essai d'écopoétique, Marseille. Wildproject Editions.
Collins, S. 1974. A Different Heaven and Earth: A Feminist Perspective on Religion, Valley Forge. Judson Press.
Mead, M. 1928. Mœurs et sexualité en Océanie, 1963 ed. Paris: Terre humaine.
Mead, M. 1949. L’un et l’autre sexe. Les rôles d’homme et de femme dans la société, 1988 ed. Paris: Gallimard.
 Rouyer. V. 2007. La construction de l’identité sexuée, Paris: Armand Collin.