بوطیقای کلیله و دمنه تحلیل سازوکارهای حاکم بر مقدمه‎ها و متن کلیله و دمنه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران.

چکیده

کلیله و دمنه با تکیه بر حکمت­آموزی و مفاهیم خرد و سخن و نامیرایی، چنین می­نماید که از متون پیش از خود برگرفته و تکوین یافته‌است؛ از آن به بعد، به زبان­های مختلف ترجمه شده و هر مترجم، مقدمه­ای بر آن افزوده‌است که ضمن بازتولید محورهای کلیله و دمنه، ارجاع‌هایی مبتنی بر گفتمان هر دوره و هر زبان را نیز در متن اصلی وارد کرده­اند. در این پژوهش با رویکرد توصیفی و تحلیلی و بهره­مندی از نمادشناسی اسطوره­ای و در کنار آن با اشاره­ای به بینامتنیت، محورها و بنیادهای کلیله و دمنه و تکثیر و انتقال آن محورها به مقدمه­های مترجمان نشان داده، رابطۀ مقدمه­ها با متن کلیله و دمنه، توصیف، تحلیل و بررسی شده‌است. مقدمه­ها در کنار و یا در مواجهه با متن اصلی، کوشیده­اند با تکرار محورهای کلیله و دمنه، با آن پیوندی ساختاری یابند و در اسطوره سخن - خردِ جاودانگی­بخشِ آن سهیم شوند و نیز، هر ترجمه و مقدمۀ آن که به‌مثابه خوانش­هایی برآمده از گفتمان و زبان هر دوره­اند؛ به بخش جدایی­ناپذیر کلیله و دمنه درآیند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Poetics of Kalileh and Demneh: An Analysis of the Mechanisms Governing Its Introductions and Text

نویسنده [English]

  • Mostafa Sedighi
Associate Professor of Persian Language and Literature, University of Hormozgan, Bandar Abbas, Iran
چکیده [English]

Intending to teach wisdom and relying on the concepts of wisdom, speech and immortality, Kalileh and Demneh seems to have evolved from previous texts. Kalileh and Demneh has so far been translated into different languages, with each translator writing his own introduction to the book. While reproducing the main themes of Kalileh and Demneh, each introduction has encompassed references common in the discourse and language registers of each period to the main text. Employing a descriptive-analytical approach, “mythological symbolism”, and  “intertextuality”, the present paper aims to analyze the traces of meaning in Kalileh and Demneh and show how  they are reproduced and transferred to the translators’ introductions. To this end, the author describes, analyzes and reviews the introduction sections of various translations of this book in relation to the main text of Kalileh and Demneh. The analysis reveales that, in addition or contrary to the main text, the introductions have tried to find a structural connection with the main text by repeating the traces of meaning of Kalileh and Demneh, and to contribute to its ever-lasting “wisdom”, so that each translation and its introduction has a different interpretation based on the discourse and the language conventions of each period. As a result, each introduction creates a new chain of signifiers, making the introductions an inseparable part of Kalileh and Demneh.
 
Extended Abstract

Introduction

Kalileh and Demneh has been translated from one language to another and with each translation an introduction has been written for it, bringing about a feeling of eternity. The writers of these introductions and the translators of this book can be viewed as readers who have added something to the text or changed something in it in accordance with the discourses dominating their period. Therefore, the main text, the introductions and the translations can be regarded as a chain of signifiers, forming a kind of fluidity. Thus, a kind of intertextuality can be seen here: the absence of a beginning for the text links it to Indian and Sanskrit mythology and the endlessness of the introductions connects it with the different references and readings of it in Pahlavi, Syriac, Arabic and Persian languages.
 

Theoretical Framework

Based on Eliade’s definition of symbolic thinking in mythology, a connection between the realm of mythology and intertextuality can be identified, which is, in a way, similar to the idea of Kristeva in this regard.
 

Methodology

The present paper adopts the descriptive-analytical method for the purpose of the study. It also draws on mythological symbolism and intertextuality.
 

Discussion and Analysis

Nasrollah Monshi tries to decentralize Kalileh and Demneh and attributes immortality to the text itself and points to the contrast between the text and his introduction. The identification of “plant and words” has been referred to in Monshi’s introduction. Humans and their conversations fill up the beginning and end of The Panchatantra and Kalileh and Demneh and animal talk with each other mostly in the middle sections of the book. This structural pattern is exactly followed in The Panchatantra, but in Kalileh and Demneh small variations can sometimes be seen. At the beginning of the main text, humans have a substantial presence and it seems that because of their lack of wisdom they suffer a symbolic death and metamorphose into animals. At the end of the text, after gaining wisdom, they regain their human form and become immortal. The introductions to Kalileh and Demneh mainly point to wise words and immortality.
 

Conclusion

The fundamental opposition in this book as well as in the introductions to it is between mortality and immortality. Immortality is symbolically associated with the immortalizing plant. At a different level, the plant of immortality symbolizes wisdom, as opposed to ignorance, which in Indian thinking saves humans from the ‘samsara’ cycle and makes them immortal. Kalileh and Demneh is the story of a journey starting with a human conversation about wisdom. There is struggle between the main text and the introductions, in which the introductions try to connect to the main texts so that they are no longer marginalized.
 
Select Bibliography
Allen, G. 1380 [2001]. Intertextuality. P. Yazdanjou. Tehran: Markaz.
Bokhari, M. 1369 [1990]. Dastan-ha-ye Bidpay. M. Natel Khanlari and M. Roshan (eds.). Tehran: Kharazmi
De Blois, F. 1382 [2003]. Borzouyeh Tabib va Mansha’e Kalileh va Demneh. S. Sadjadi (trans.). Tehran: Tahouri.
Eliade, M. 1391 [2011]. Tasavir va Namad-ha. M. K. Mohajeri (trans.). Tehran: Parseh.
Kashefi, K. 1336 [1957]. Anwar-i Soheili. Tehran: Amir Kabir.
McAfee, N. 1385 [2006]. Julia Kristeva. M. Parsa. Tehran: Markaz.
Monshi, N. (trans.). 1384 [2005]. Kalileh va Demneh. Minovi, M. (ed.). Tehran: Amir Kabir.
Shekhar, I. 1385 [2006]. Panchatantra. Tehran: Daneshgah-e Tehran.  
Toufan, M. 1385 [2006]. Zaban, Ast ya Hast. Tehran: Ketab-e Iran.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kalileh and Demneh
  • Introduction
  • Immortality
  • Mythical Symbolism
  • Intertextuality
آلن، گ. 1380. بینامتنیت، ترجمه­ پ. یزدانجو. تهران: مرکز.
احمدی، ب. 1372. ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.
الیاده، م. 1387. متون مقدس بنیادین، ترجمه م. صالحی­علامه. تهران: فرا روان.
الیاده، م. 1391. تصاویر و نمادها، ترجمه م.ک. مهاجری. تهران: کتاب پارسه.
ایونس، و. 1381. اساطیر هند، ترجمه ب. فرخی. تهران: اساطیر.
بخاری، م. 1369. داستان­های بیدپای، تصحیح پ. ناتل­خانلری و م. روشن. تهران: خوارزمی.
بهار، م. 1382. ادیان آسیایی، تهران: چشمه.
بهرامی، ر. 1385. «انتقال دانش پزشکی هندیان به عالم اسلام». تاریخ اسلام، 25 (7): 5-34.
پورجوادی، ن. 1383. «دیباچه: مجلس انس نویسنده و خواننده». آینه میراث، 27 (4): 123-140.
پورخالقی چترودی، م .1381. درخت شاهنامه، مشهد: به­نشر.
تفضلی، ا. 1378. تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: سخن.
توفان، م. 1385. زبان، است یا هست، تهران: کتاب ایران.
جلالی نایینی، م. 1375. هند در یک نگاه، تهران: شیرازه.
حسن دوست، م. 1383. فرهنگ ریشه شناختی زبان فارسی، زیر نظر ب. سرکاراتی. ج1. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
حسینی،‌ ص. و  رفویی، پ. 1382. کاشیکاری کاخ کاتبان، تهران: نیلوفر.
دو بلوا، ف. 1382. برزویه طبیب و منشأ کلیله و دمنه، ترجمه ص. سجادی. تهران: طهوری.
رومر، ک. و گیینون، ل. 1378. بازمانده‌های زندگی مانی، ترجمه ا.ح. شالچی. تهران: آتیه.
سبزیان­پور، و. و حسن‌زاده، ا. 1392. «مقدمه کلیله و دمنه و باب برزویه طبیب دریچه­ای بر فرهنگ و تربیت در ایران باستان». ادبیات تعلیمی، (20): 103-136.
سیملینگ، و. 1384. دانشنامه نظریه­های ادبی معاصر، زیرنظر ا. ریما مکاریک. ترجمه م. مهاجر و م. نبوی. تهران: آگه. 105-108.
شایگان، د. 1371. بت­های ذهنی و خاطره ازلی، تهران: امیرکبیر.
شیکهر، ا. 1385. پنچاتنترا، تهران: دانشگاه تهران.
فاضلی، ف. و نیکویی، ع. و نقدی، ا. 1392. «رهیافت میان فرهنگی به گیاه و درخت در اساطیر و ادبیات». ادب پژوهی، (23): 9-33.
 فرای، ن. 1379. رمزکل: کتاب مقدس و ادبیات، ترجمه ص. حسینی. تهران: نیلوفر.
فریزر، ج. 1383. شاخه زرین، ترجمه ک. فیروزمند. تهران: آگاه.
کاشفی، ک. 1336. انوار سهیلی، تهران: امیرکبیر.
کزازی، م. 1388. «برزویه طبیب و آیین جین». ادبیات تطبیقی، 3(10): 210-217.
کمبل، ج. 1389. قهرمان هزارچهره، ترجمه ش. خسرو­پناه. مشهد: گل آفتاب.
کوپر، ج. 1379. فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه م. کرباسیان. تهران: فرشاد.
گری، س. 1388. «درختان». مجموعه مقالات درآمدی بر انسان‌شناسی هنر و ادبیات، ترجمه م.ر. پورجعفری. تهران: ثالث. 33-51.
لوسی، ن .1393. فرهنگ واژگان دریدا، ترجمه م. پارسا. تهران: رخداد نو.
محجوب، م. 1336. درباره کلیله و دمنه، تهران: خوارزمی.
مک آفی، ن. 1385. ژولیا کریستوا، ترجمه م. پارسا. تهران: مرکز.
مسکوب، ش. 1384. ارمغان مور، تهران: نی.
مقدسی­نیا، م. 1397. «تأثیر وابستگی گفتمانی مترجم بر ترجمه، مطالعه موردی ترجمه فارسی کلیله و دمنه». پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، (19): 34-55.
ممتحن، ح. 1354. «نهضت علمی و ادبی ایران در روزگار خسرو انوشیروان». بررسی های تاریخی، (1): 131-172.
نصرالله منشی. 1384. ترجمه کلیله و دمنه، مصحح م. مینوی. تهران: امیرکبیر.
نامورمطلق، ب. و کنگرانی، م. 1387. «نقد دیباچه­ای در سنّت ایرانی». مجموعه مقالات نقدنگاشت: نقد بومی، به کوشش م. احمدیان. تهران: پژوهشکده هنر. 191-213.
وبستر، ر. 1382. پیش درآمدی بر مطالعه نظریه ادبی، ترجمه ا. دهنوی. تهران: روزگار.
 هارلند، ر. 1388. «دریدا و مفهوم نوشتار». در ساخت‌گرایی، پساساخت‌گرایی و مطالعات ادبی، ترجمه ف. سجودی. تهران: سوره مهر. 195-218.
هال، ج. 1380. فرهنگ نگاره­ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه ر. بهزادی. تهران: فرهنگ معاصر.
یعقوبی جنبه­سرایی، پ. 1396. «موضع پنهان حکایت­های کلیله و دمنه: برساخت توزیع فضا». نقد و نظریه ادبی، (2): 53-82.