بررسی رمان شازده‌احتجاب براساس نظریه آلوده‌انگاری کریستوا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

ژولیا کریستوا ازجمله نظریه‌پردازانی است که با طرح نظریات متنوعی در حوزه‌هایی چون نقد ادبی، فمیسنیم و روان‌کاوی سعی کرده‌است میان ادبیات و روان‌کاوی پیوند نزدیکی برقرار سازد. او با طرح مفاهیمی چون سوژه سخن‌گو، امر نشانه‌ای و امر نمادین در پی آن است تا ارتباط زبان و سوژه را در فرایندی دیالکتیکی و پویا بررسی کند و در این مسیر، با نظریه آلوده‌انگاری سعی دارد ارتباط میان روان‌کاوی و زبان را روشن سازد. آلوده‌انگاری فرایندی است که طی آن سوژه زبانی با ورود به حوزه نمادین هرآن‌چیزی که مرزهای سوبژکیتویته‌اش را تهدید کند، دیگری پنداشته و سعی در طرد، نفی و واپس‌زنی آن دارد. در این پژوهش به خوانش رمان شازده‌احتجابِ هوشنگ گلشیری برپایه نظریه کریستوا می­پردازیم. در این خوانشِ رمان با دردها و زخم‌ها و پلیدی‌های روح شازده‌احتجاب رویارو می‌شویم. او پس از تلاشی بیهوده برای بری کردن خود از هرآنچه آلوده می‌انگارد و پیوستن به پاکی و خلوص، خسته از بازسازی گذشته و رسیدن به فردیت مطلوب، از کنکاش در زوایای ذهنش دست برمی‌دارد و تسلیم مرگ می‌شود. نظریه آلوده‌انگاری در قالب ادبیات، متن را به‌مثابه دال برتر آلوده‌انگاری قلمداد می‌کند؛ این فرایند در ادبیات به شیوه‌های مختلفی ازجمله انکار و طرد مادر، نفی رابطه مادر-فرزندی، احساس جدال همیشگی با امر آلوده، تلاش برای دفاع از حریم سوبژکتیویته و ظهور واژگان و اصطلاحات ناخوشایند نشان داده می‌شود و متن را به جایگاهی برای نشان‌دادن ناخودآگاهی و تاریکی‌های روح و هرآنچه سایه‌ای از آن ترس و وحشت را به درون سوژه فرومی‌ریزد، تبدیل می‌کند تا فرد به والایش و تطهیر برسد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of Golshiri’s Prince Ehtejab, based on Kristeva’s Abjection Theory

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Sadeqi Naqdali Olya 1
  • Roqayeh Bahadori 2
1 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Tehran Payam-e Noor University, Tehran, Iran
2 PhD candidate in Persian Language and Literature, University of Shiraz, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

Julia Kristeva is one of the theorists who have tried to establish a close connection between literature and psychoanalysis by proposing various theories in areas such as literary criticism, feminism, and psychoanalysis. She seeks to examine the relationship between language and the subject in dialectical and dynamic processes by proposing concepts such as the speaking subject, the symbolic and the semiotic, thus clarifying the connection between psychoanalysis and language with the notion of abjection. Abjection is a process through which the linguistic subject, by entering the symbolic realm, considers anything that threatens the boundaries of its subjectivity as the other and tries to reject, deny and repress it. In this paper, Houshang Golshiri’s novel Prince Ehtejab is read based on Kristeva’s theory. In this reading of the novel, we are confronted with Prince Ehtejab’s pain, wounds and the evils of his soul. After a futile attempt to rid himself of all that he assumes contaminated, and to gain purity, tired of rebuilding the past and achieving the desired individuality, he gives up exploring the corners of his mind and surrenders to death. In literature, abjection theory considers the text as the superior signifier of abjection. This process is illustrated in literature in a variety of ways, including the denial of the mother, negation of the mother-child relationship, a constant sense of controversy with the abject, an attempt to defend the privacy of subjectivity, and the emergence of unpleasant words and phrases. It turns the text into a place for exposing the subconscious and the darkness of the soul and whatever casts a shadow of that fear and terror over the subject, so that the individual may attain sublimation and purification.
 
Extended Abstract
1.Introduction
Julia Kristeva has tried to establish a close connection between literature and psychoanalysis. She has sought to clarify the connection between psychoanalysis and language through her theory of abjection. Abjection is a process in which the linguistic subject, by entering the symbolic realm, considers anything that threatens their subjectivity as the other and at the same time tries to deny and repress it. In the present article, Houshang Golshiri’s novel Prince Ehtejab has been studied based on Julia Kristeva’s theory of abjection.
 
2.Theoretical Framework
Kristeva introduced the concept of abjection into literary studies due to the cathartic role of literature. She believes that in literary texts, the writer is a subject that uses her/his work as a venue for talking about crises both inside her/him and in the world surrounding her/him. The present article studies the concept of abjection in Houshang Golshiri’s Prince Ehtejab in order to point out some of these crises.
 
3.Methodology
The present article follows a descriptive-analytical method. First, some major concepts in Kristeva’s theory, such as ‘subject’, ‘the semiotic’ and ‘the symbolic’, are explained and the concept of ‘abjection’ is analyzed. Then, using the main components of this theory, Houshang Golshiri’s Prince Ehtejab is examined.
 
4.Discussion and Analysis
Different instances of abjection can be identified in Golshiri’s Prince Ehtejab. An important one can be found in the case of the mother who is constantly denied by the Prince, as are the other mothers in the novel. This might be because their presence is deemed to threaten the independent identity of the subject. The Prince also describes the crimes committed by other masculine subjects in order to distance himself from them and protect his identity. According to Kristeva, the subject finds the abject both repelling and attractive, both endangering and protecting her/his identity, examples of which can be the Prince’s description of his father, Monireh Khatun, and Fakhr-o-Nesa.
 
5.Conclusion
In Golshiri’s Prince Ehtejab, instances of impurity and sin can be detected in the character of the Prince. His attempt to exonerate himself is futile, making him finally surrender. The novel ends with the death of the Prince, the speaking subject. The present article offers a new reading of this novel and applies a theory through which we can delve into the inner being of humans and the world surrounding them. Thus, a literary text can be regarded as a signifier that reveals human pain, impurities and sins, and help to eliminate them. In this novel, the literary text is a venue for the identification and elimination of impurities and vices.
 
Select Bibliography
Aliakbari, M. 1393 [2014]. “Nabarabari Sourati az Aloudehengari.” Zanan-e Emrouz 6: 1.10.
Firouzi, A. and Akbari M. 1391 [2012]. “Mafhoum-e Ma’anakavi dar Andisheyeh-ye Julia Kristeva.” Shenakht 67: 111-131.
Golshiri, Houshang. 1357 [1979]. Shazdeh Ehtejab. Tehran: Ghoghnous.
Kristeva, J. 1982. Powers of Horror: An Essay on Abjection. L.  S. Roudiez (trans.). New York: Columbia University Press.
Kristeva, J. 1984. Revolution in Poetic Language. L. S. Roudiez (trans.). New York: Columbia University Press.
Kristeva, J. 1388 [2009]. Fardiyat-e Eshteraki. M. Parsa (trans.). Tehran: Rouzbehan.
Makaryk, I. R. 1385 [2006]. Daneshnameh-ye Nazaryeh-ha-ye Adabi-e Mo’aser. M. Mohajer and M. Nabavi. Tehran: Agah.
McAfee, N. 1384 [2005]. Julia Kristeva. M. Parsa (trans.). Tehran: Markaz.
Mehraeen, M. and Hajizadeh A. 1393 [2014]. “Matn va Qodrat: Charchoubi Nazari Baraye Tafsir-e Enteghadi.” Naqd-e Adabi 27: 29-67.
Payne, M. 1390 [2011]. Lacan, Derrida va Kristeva. P. Yazdanjou. Tehran: Markaz.
Selden, R. and Widowson P. 1377 [1998]. Rahnama-ye Nazaryeh-ye Adabi-e Mo’aser. A. Mokhber (trans.). Tehran: Tarh-e Now.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abjection
  • The Semiotic
  • The Symbolic
  • Subject
  • Prince Ehtejab
  • Julia Kristeva
پاینده، حسین. 1388. «نقد شعر زمستان از منظر نظریه روان‌کاوی لاکان» . فصلنامه زبان و ادب پارسی، (42): ۲۷-۴۷.
پورعلی، حجت­الله؛ فرهمند، رویین­تن و باقری، نرگس. 1392. «خوانش رمان قاعده بازی فیروز زنوزی جلالی، برپایه نظریه آلوده‌انگاری ژولیا کریستوا». فصلنامه تخصصی مطالعات داستانی، سال دوم (2): 26-39.
پین، مایکل. 1390.  لاکان، دریدا، کریستوا، ترجمه پیام یزدان جو. تهران: مرکز.
زمانی، فاطمه. 1398. «تحلیل اسطوره‌ای- بینامتنی رمان حیرانی براساس نظریه آلوده‌انگاری ژولیا کریستوا». فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، 15(54):  135-161.
سلدن، رامان. و ویدسون، پیتر. 1377. راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر. تهران: طرح نو. 
سلیمی­کوچی، ابراهیم. و سکوت جهرمی، فاطمه. 1391. «کاربست نظریه آلوده‌انگاری کریستوا بر شعر دلم برای باغچه می‌سوزد فروغ فرخزاد». فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، (۱۳): ۱۱۵-۱۳۰.
علی‌اکبری، معصومه. 1393. «نابرابری صورتی از آلوده‌انگاری». نشریه زنان امروز، (۶):  ۱-۱۰.
فیروزی، آزیتا. و اکبری، مجید. 1391. «مفهوم معنا کاوی در اندیشه ژولیا کریستوا». دوفصلنامه فلسفی شناخت (پژوهش‌نامه علوم انسانی)، 67(1):  ۱۱۱-۱۳۱.
کریگان، کیت. 1395. جامعه‌شناسی بدن: نظریه‌های مدرن، پست‌مدن و پساساختارگرایانه، ترجمه محسن ناصری‌راد. تهران: نقش ونگار.
کریستوا، ژولیا. 1388. فردیت اشتراکی. ترجمه مهرداد پارسا. تهران: روزبهان.
گلشیری، هوشنگ. 1357. شازده‌احتجاب، تهران: ققنوس.
گلشیری، هوشنگ. 1380. «خلاقیت سهم اصلی نویسندگی». همراه با شازده‌احتجاب، گردآوری فرزانه طاهری و عبدالعلی عظیمی. تهران: دیگر. 53- 62.
مک‌آفی، نوئل. 1384. ژولیا کریستوا، ترجمه مهرداد پارسا. تهران: مرکز.
مکاریک، ایرناریما. 1385. دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.
مهرآیین، مصطفی. و حاجی‌زاده، ابوالفضل. 1393. «متن و قدرت: چارچوبی نظری برای تفسیر انتقادی متن». نقد ادبی، سال هفتم (27): 29-67.
نبی‌زاده نودهی، رخشنده. و احمدزاده، شیده. 1399. «آلوده‌انگاری، رویارویی با امر آلوده و تکوین هویت مردانه در نمایشنامه هملت از دیدگاه جولیا کریستوا». نقد زبان و ادبیات خارجی، 24(17): 307-326.
Arya, Rina. 2017. “Abjection Interrogated, Uncovering The Relation Between Abjection and Disgust”. Journal of Extreme Anthropology, Vol. 1(1): 48-61.
Childers, Joseph and Hentzi, Gary. 1995. The Columbia Dictionary of Modern Literary and Cultural Criticism, New York: Columbia University Press.
Cuddon, John Anthony. 1979. A Dictionary of literary Terms, Middlesex: Penguin Books Ltd.
Kristeva, Julia. 1982. Powers of Horror: An Essay on Abjection, Trans. Leon S. Roudiez. New York: Columbia University Press.
Kristeva, Julia. 1984. Revolution in Poetic Language, trans. Leon S. Roudiez. New York: Columbia University Press.
Kristeva, Julia. 1987. In the Beginning Was Love: Psychoanalysis and Faith, trans. Arthur Goldhammer. New York: Columbia University Press.
Lacan, Jacaques. 1977. Ecrits: A Selection, Traans. Alan Sheridan. New York: W. W. Norton & company.
Menninghaus, Winfried. 2003. Disgust: The Theory and History of a Strong Sensation, trans. Eiland, Howard. and Golb, Joel. Albany: SUNY Press.
Oliver, Kelly. 2003. “The Crisis of Meaning”. Eds. Lechte, John. and Mary Zournazi. The Kristeva Critical Reader, Edinburgh: Edinburgh University Press. 36–54.
Tyler, Imogen. 2009. "Against Abjection". Feminist Theory, 10(1): 77–98.