استعاره‌های مفهومی دربارۀ زنان در شعر سه شاعر زن افغانستانی مطالعۀ موردی: محجوبه هروی، حمیرا نکهت دستگیرزاده، باران سجادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

شاعران زن در افغانستان با توجه به شرایط گفتمانی و تجربۀ زیسته بازنمایی‌های متعددی از موضوعات شعری ارائه داده‌اند. استعاره‌هایی که با محوریت زن ساخته شده تصویری از وضعیت و موضع زنان در افغانستان به دست می‌دهد. ما در این مقاله به سراغ استعاره‌های زن در شعر سه شاعری می‌رویم که هرکدام طیفی از شاعران و مردم افغانستان را نمایندگی می­کنند. محجوبه هروی به ذهنیت سنتی نزدیک‌تر است. او از نظرگاه سنتی نسبت به زنان فاصله نگرفته و جز بیان اعتراضاتی اندک، در همان چارچوب سیر می­کند. حمیرا نکهت از موضع یک زن سنتی آغاز می­کند اما هرچه جلوتر می­رود دیدگاه­هایش مدرن­تر می­شود. جایگاه زن در شعر او از وضعیت انفعال و انعطاف به فعال بودن  تغییر می­کند. او تا آخرین لحظات عمر ارتباطش را با سنت فرهنگی قطع نکرده و پیوسته خواهان اصلاح آن است. باران سجادی از همان آغاز با موضع سنت­شکنانه وارد شده و با تابوشکنی­های متعدد بر آن است که از سنت بگذرد نه اینکه آن را اصلاح کند. پیکرۀ متنی تحقیق، آثار این سه شاعر و شیوۀ کار تحلیل محتواست. ابتدا همه استعاره­های زن در شعر هریک از سه شاعر مذکور را استخراج کردیم و سپس با تعیین انگاره­ها و کلان­استعاره­ها به تحلیل استعاره­ها برای دست یافتن به نظام ذهنی  هر شاعر مبادرت ورزیدیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Conceptual Metaphors for Women in Three Afghan Poetesses: A Case Study of Mahjoubeh Heravi, Homaira Nakhat Dastgirzada, and Baran Sajadi

نویسندگان [English]

  • Afsaneh Habibzadeh 1
  • Seyed Mahdi Zarghani 2
1 Ph. D. Student in Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
2 Professor in Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, *Mashhad, Iran.
چکیده [English]

Informed by discursive and lived experiences, Afghan poetesses have many representations of poetic phenomena. Female-centred metaphors provide an image of women’s situation and orientation in Afghanistan. This study explores the metaphors for women in three Afghan poetesses who represent a spectrum of Afghan people and poets. Closely tied to tradition, Mahjoubeh Heravi adopts and maintains a traditional mindset toward women. Homaira Nakhat, on the other hand, adopts a reformist approach; she starts from a traditional point of view and becomes more modern, transcending her representations of women from passive to active. In stark contrast, Baran Sajadi deviates from tradition, challenges the norms, and breaks the taboos. The scope of this study is limited to the poems of the above-mentioned poetesses. Adopting a content analysis approach, this study explores the grand metaphors for women in the three poetesses to expose their worldview.
 
Extended Abstract
1. Introduction
Informed by discursive and lived experiences, Afghan poetesses have many representations of poetic phenomena. Female-centred metaphors provide an image of women’s situation and orientation in Afghanistan. This study explores the metaphors for women in three Afghan poetesses who represent a spectrum of Afghan people and poets. Closely tied to tradition, Mahjoubeh Heravi adopts and maintains a traditional mindset toward women; Homaira Nakhat adopts a reformist approach; and Baran Sajadi deviates from tradition, challenges the norms, and breaks the taboos. The scope of this study is limited to the poems of the above-mentioned poetesses.
2. Methodology
This library research extracts the metaphors for women from the works of the above-mentioned poetesses, explores the biography of each poet, correlates the metaphors with their lives, and categorises the metaphors in light of their significance in representing women. Lastly, the study investigates their mindset and worldview. 
3. Theoretical Framework
This research is a combination of theories on conceptual metaphors and content analysis. The definition of “metaphor” is limited to the theories on conceptual metaphors.
4. Discussion and Analysis
Though Mahjoubeh Heravi grew up in a traditional household, she was a reformist. Her poeticity is informed by traditional norms and concepts such as praising/glorifying knowledge, religious icons, ethics, and nature. Though she addresses issues such as freedom and the individuation of women, her romantic mindset echoes the male-dominated literary and cultural tradition. The frequent images of female captivity de-individuate her poeticity. She is the embodiment of women who – either unknowingly or out of fear – follow the footsteps of men in poetry. In her worldview, women are conceptualised and represented as alienated, captured, hunted, slaved, bounded, and faithless individuals. Having the opportunity to travel abroad and broaden her mind, Homaira Nakhat Dastgirzada moved to Bulgaria and the Netherlands. Influenced by her travels and different cultures, she moved beyond a simple traditionalist to a reformist poetess. Her poetry reveals her persistent call for reforming the male-dominated cultural tradition of her country, Afghanistan. She does not ignore the tradition but views the cultural tradition as a sick body in need of multiple surgeries. Though cancer affected the content of her poetry, it did not affect her call for reformation. At first, she called upon the men to actively participate in reformation, but then she focused on women. One can categorise her poetry as a constant war on two fronts: with cancer and the male-centred culture and tradition.
Baran Sajadi is the representative of the third generation of Afghan poetesses. She used to live in Iran and is categorised as a diasporic poet. Unlike the traditionalist Mahjoubeh Heravi or the reformist Nakhat Dastgirzada, she was a nonconformist. Due to her nonconformism, she had to leave Iran and migrate to Canada. Her oeuvre is not as canonical as the other two poetesses, but young as she is, she managed to publish more books. Judging by her two books, one can argue that Sajadi moves beyond content and form. For her conceptualisations, she employs three groups of metaphors: women having the upper hand, taboos, and women as inferior to men, all of which intend to fight the male-dominated cultural tradition.
5. Conclusion
Heravi, Nakhat, and Sajadi are representatives of three generations of Afghan contemporary poetesses. Heravi represents a voice which orients toward the literary-cultural tradition but is not transcendental enough to be considered a discourse. Nakhat represents the second generation, the reformists, who identify the problems in male-dominated cultural traditions and poetically call for reformation. Representing the third generation, the rebellious Sajadi adopts a nonconformist approach and employs femininity and corporality to constantly move between the ideal and the real. 
Bibliography 
Habibi, S. 1399 [2020]. Banova’n-e Sokhanvar: Pazhoohesh-I dar Mored-e A’sar-e Zanan-e Sha’er Dari-Pardaz-e Afghanistan. Kabul: Academy of Sciences. [In Persian].
Heravi, M. 1347 [1968]. Divan. Mohammad, A. G (ed.). Herat: Tab-e Kotob-e Herat. [In Persian].
Kovecses, Z. 1393 [2014]. Moqadameh-I Karbordi bar Estea’reh. Shirin, P. E (trans.). Tehran: Samt.  (Metaphor: A Practical Introduction) [In Persian].
Mojaddadi, M. Sh. 1402 [2023]. Ra’z-e A’farinesh: Dr. Homaira Nakhat Datgirzada, Ravi-e Eshq va AzadAndishi. Herat: Farhang-sara-e Bahreh. [In Persian].
Nakhat Dastgirzada, H. 1400 [2021]. Divan. Herat: An. [In Persian].
Navabi, Q. H. 1356 [1977]. Mahjoubeh Heravi. Pishavar: Al-Azhar. [In Persian].
Rahmani, M. 1393 [2014]. Pardeh-Neshina’n-e Sokhangoo. Fatemeh, S (paraph.). Tehran: Nega’h-e Moaser. [In Persian].
Sajadi, B. 1392 [2013]. Sang-Baran. Kabul: Tak. [In Persian].
Sajadi, B. 1394 [2015]. Period. Kabul: Amiri. [In Persian].
Yasna, Y. 1400 [2021]. Zan-Nameh-e Naqd-e Goftema’n-e PedarSalar. Kabul: Maqsoudi. [In Persian].

کلیدواژه‌ها [English]

  • Afghan Women Poetry
  • Baran Sajadi
  • Conceptual Metaphors
  • Homaira Nakhat Dastgirzada
  • Mahjoubeh Hervai
ارزگانی، حسین. (1398). «نمایۀ شاعران». فصلنامه ادبیات معاصر، 4و5 (16و17)، کابل: بنیاد اندیشه. 173-216.
بسیم، اکرام. (1399). «چشم ستاره».  فصلنامۀ شمیره، 1(4)، 31-38.
حبیبی، صالحه. (1399). بانوان سخنور؛ پژوهشی درمورد آثار زنان شاعر دری پرداز افغانستان، کابل: اکادمی علوم. 
حکمت، یامان. (1393). مواجهه با متن، کابل: امیری.
حیدربیگی، حسین. (1398). «تغزل در شعر زنان افغانستان». فصلنامۀ ادبیات معاصر، فصلنامۀ ادبیات معاصر، 4و5 (16-17). کابل: بنیاد اندیشه. 55-68.
دانشگر، محمد و قاسم‌زاده، علی و چهرقانی، رضا. (1402). «تحلیل بازتاب روایت‌ها و شخصیت‌های اسطوره‌ای حماسی در شعر زنان افغانستان با رویکرد بینامتنیت ژرار ژنت». فصلنامه علمی کاوشنامه زبان و ادبیات فارسی، 24 (59)، 121-154. 
رحمانی، ماگه. (1393). پرده­نشینان سخنگو، بازنویسی: فاطمه صادقی. تهران: نگاه معاصر.
رهیاب، محمد ناصر. (1402). نقد ادبی، جلد سوم. امیری: کابل.
سجادی، باران. (1392). سنگ­باران، کابل: تاک.
سجادی، باران . (1394). پریود، کابل: امیری.  
سراب، اسماعیل. (1397). بهره­کشی شاعرانه؛ جستارهایی در باب شعر نو فارسی در افعانستان، کابل: امیری.
شریعتی، حفیظ. (1398). «زنی با موهای سنگسار شده». فصلنامۀ ادبیات معاصر، 4و5 (16و17)، کابل: بنیاد اندیشه. 69-78.
عصمتی، زهره. (1398). «از زاویه دید زن». فصلنامۀ ادبیات معاصر، 4و5 (16و17)، کابل: بنیاد اندیشه. 10-96.
فرامنش، مژگان. (1398). «چراغ پستوها بررسی سروده‌های محجوبه هروی». فصلنامۀ ادبیات معاصر؛ پروندۀ ادبیات زنان، فصلنامۀ ادبیات معاصر، 4و5 (16-17)، 86- 95.
کوچش، زولتان.(1393). مقدمه­ای کاربردی بر استعاره، ترجمه: دکتر شیرین پورابراهیم تهران: سمت.
مجددی، محمد شعیب. (1396). شاعران آزاد در قفس از رابعه بلخی تا نادیا انجمن، هرات: بنیاد خیریه محمد عثمان نورزایی.
مجددی، محمد شعیب، (1402). راز آفرینش؛ داکتر حمیرا نکهت دستگیرزاده راوی عشق و آزاداندیشی، هرات: فرهنگ­سرا بهره.
میرشاهی، مسعود. (1383). شعر زنان افغانستان، تهران: افکار، شهاب ثاقب.
نادری، پرتو. (1401). مرواریدهای رنگین دیداری با چند بانوی سخنور، کابل: مقصودی.
نکهت دستگیرزاده، حمیرا. (1400). دیوان، هرات: آن.
نوابی، غلام حبیب. (1356). محجوبه هروی، پیشاور: الازهر.
نیکبخت، عباس و پودینه، علی‌رضا. (1400). «سیمای معشوق در شعر محجوبه هروی». شعرپژوهی(بوستان ادب)، 13(2)، 247-276.
واحدیار، افسانه. (1400). پرسه در دیگری واکاوی شعر هرات، هرات: آن- انجمن ادبی هرات.
واحدیار، افسانه. (1398). «زن، عشق، مشت و دندان». در فصلنامۀ ادبیات معاصر، فصلنامۀ ادبیات معاصر، 4و5 (16-17). کابل: بنیاد اندیشه. 46-54.
واحدیار، افسانه. (1402). «ردپای عشق در شعر سه زن شاعر». انجمن ادبی هرات، دسترسی در: https://www.heratla.com/%D8%B1%D8%AF-b1/
واقعی اعلم هروی. (1382). پرده­نشینان هری، پیشاور پاکستان: القلم.
هروی، محجوبه. (1347). دیوان، تدوین و تصحیح محمد علم غواص. هرات: مؤسسه طبع کتب هرات.
یسنا، یعقوب. (1393). خوانش متن، کابل: مقصودی.
یسنا، یعقوب. (1400). زن­نامه نقد گفتمان پدرسالار، کابل: مقصودی.
یسنا، یعقوب. (1395). سکونتِ دلهرهِ سوریالِ زنانه در زبان و ورای زبان (به بهانه خوانش مجموعه شعر پریود، خراسان زمین. دسترسی در: