تنازع (ستیز) و تعایش (‌همزیستی) گونه‌ها برای بقا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

گونه­شناسی با اینکه در غرب از مباحث مهم نقد و نظریه ادبیات است، در گستره ادبیات فارسی و مجامع نقد یا کمتر به انواع پرداخته ­شده­است یا بیشتر این نوع مباحث بازتاب ترجمه­ای دارند. از این­رو اگر پژوهنده­ای در مباحث انواع به‌دقت بکاود با معضل­های بزرگ و بی­پاسخی روبرو خواهدشد؛ معضلاتی چون عدم خلوص گونه­ها، بحث وجه در گونه­ها، نگنجیدن زیرگونه­ها ذیل یک گونه خاص و اختلاط و آمیزش گونه­ها، زیرگونه­ها و ریز­گونه­ها. علت معضلات این‌چنینی تعایش (همزیستی) و تنازعی (ستیز) است که گونه­ها به انحاءِ گوناگون برای بقا در حیات ادبیات دارند. گونه­ها به علل گوناگون موجودیت می­یابند. آنها برای بقا گاه زیرگونه­هایی از ژن خود را در دل خود هویت می­بخشند، گاه خود در دل گونه­ای غالب به عنوان گونه­ای مغلوب زیست می­کنند و گاه با گونه­های دیگر خویشاوندی و هم­نشینی می­کنند. زیرگونه­ها نیز بعد از زاده‌شدن چنین راهی پیش می­گیرند، آنها گاه در ازدواج یا امتزاج با گونه­ها یا زیرگونه­ها باعث زایش گونه­ها و زیرگونه­های جدید می­شوند. زیرگونه­ها نیز برای بقای خود تلاشی چنین دارند. گاه برخی گونه­ها و زیرگونه­ها می­میرند و گاه ممکن است بعد از مرگ در شرایطی دیگر حشر ­یابند. بی‌توجهی به این نوع از روابط گونه­ها آن هم به شکل متمرکز بر ادبیات بومی باعث لاینحل بودن برخی از مشکلات در بحث گونه­هاست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Struggle and Coexistence of Genres for Survival

نویسنده [English]

  • Amir Soltanmohamadi
PhD in Persian Language and Literature, University of Isfahan
چکیده [English]

The study of genres is one of the significant subjects in the field of literary criticism and theory, which regained importance in contemporary literature following the upswing of criticism. The advancement of discussions related to literary genres also faced challenges. Genres come into existence for different reasons. For example, they sometimes form sub-genres of the same type inside themselves or form them independently; they may also live inside the dominant genre as a recessive genre, associate with other genres, or form kinship relationships. After coming into existence, sub-genres also move in a similar direction. The mixture of genres and sub-genres sometimes generates new genres and micro-genres in different manners. Micro-genres also make the same effort for survival. In such a situation, some sub-genres and micro-genres fade and sometimes they may revive or resurrect in other situations. These relationships and the progress of genres from the beginning to the end – which can be called the struggle for survival in genres – can solve problems like the ingenuousness of genres, the impossibility of including sub-genres under a specific genre, and the mixture of genres, subgenres and micro-genres.

Extended Abstract
 
1. Introduction
It seems that no clear-cut boundary can be drawn between different literary genres. It is undeniable that literary genres are intertwined as they are influenced by their different historical, social, psychological as well as aesthetic backgrounds. What is yet of greater importance is to examine the conditions and reasons that can result in their interconnectedness. To study these reasons, the lives of different genres and the ways in which they can coexist should be analyzed. This process includes the life, death and at times rebirth of different genres, which is of vital significance for their survival. The conflicts between these genres, their struggle for survival, and their coexistence can explain their interconnectedness.
2. Theoretical Framework
Literary genres emerge in the context of social, cultural, historical and psychological factors, which are dynamic and ever-changing conditions. Therefore, different literary genres both struggle with each other and coexist peacefully almost in the same way that human beings and animals do. Thus, literary genres are, similarly, affected by external factors, such as historical, social and cultural ones.
 
3. Methodology
In the present study first library resources on literary genres were analyzed. Then, some Western theoretical concepts were studied so that the life of different literary genres could be analyzed. Finally, using some classical Persian literary texts the lives of different literary genres were examined.
4. Findings
Literary genres are affected by social, cultural and historical variables in their creation. These variables are constantly changing, leading to changes in these genres. In order to survive, literary genres give birth to sub-genres, some of which gain an independent identity. New genres and sub-genres are born when different genres or sub-genres combine. For example, in Western literature the ballad was born when lyrical and epic poetry combined. In Persian literature when the epic started to decline, it tried to combine with historical and religious genres, resulting in the birth of religious and historical epics. Some genres are more powerful in certain eras and influence other genres. The mystical genre, for example, was very popular from the 12th to the 15th century, resulting in the birth of mystical epics such Mantiq al-Tayr and Masnavi.
5. Conclusion
The survival or death of genres is the result of a process that dominates the world of genres. In this process, different genres try to survive. In order to do so, literary genres give birth to sub-genres. Sometimes completely new genres are born and at times they are born through the intermingling of two or more genres. These genres can later develop their own independent identities. Some genres seem to be fitter for survival and more powerful in influencing other genres. As they are influenced by factors dominating the world of creatures, some genres cannot escape death, while others, for social, historical and cultural reasons, resurrect.
 
Select Bibliography                                        
Dubrow, H. 1389 [2010]. Zhanr. F. Taheri (trans.). Tehran: Markaz.
Duff, D. 2000. Modern Genre Theory. London and New York: Longman.
Fowler, A. 1982. Kinds of Literature. Oxford: Clarendon Press.
Frow, J. 2005. Genre. London and New York: Routledge.
Rastegarfasayi, M. 1380 [2001]. Anva’-e Adabi dar She’r-e Farsi. Shiraz: Navid.
Shafi’i-e Kadkani, M. 1352 [1973]. “Anva’-e Adabi dar She’r-e Farsi.” Kherad va Kushesh 4: 96-119.
Todorov, T. 2000. “The Origin of Genre.” In: David Duff (ed.). Modern Genre Theory. London and New York: Longman.
Trawick, B. 1390 [2011]. Tarikh-e Adabyat-e Jahan. A. Rezayi (trans.). Tehran: Farzan.
Wellek, R. 1373 [1994]. Tarikh-e Naqd-e Jadid. S. Arbabshirani (trans.). Tehran: Nilufar.
Zarqani, M. 1395 [2016]. Nazaryeh-e Zhanr. Tehran: Hermes.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Struggle for Survival
  • Coexistence of Genres
  • Generation of Genres
  • Sub-genres
ابن­یمین، ف. 1344. دیوان اشعار، تصحیح ح. باستانی­راد. تهران: کتابخانه سنایی.
احمدی­دارانی، ع. 1390. «نوع ادبی کارنامه». نقد ادبی، 15(4): 7-30.
احمدی­دارانی، ع. 1396. «شعر فتح». نقد ادبی، 39(10):  13-60.
ارسطو، 1385. ارسطو و فن شعر، ترجمه ع. زرین­کوب. تهران: امیرکبیر.
افلاطون، 1360. رساله جمهور، ترجمه ف. روحانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتب.
اوحدی مراغی (اصفهانی). 1340. دیوان اوحدی، به کوشش س. نفیسی. تهران: امیرکبیر.
بسحاق اطعمه. 1382. دیوان شعر، تصحیح م. رستگارفسایی. تهران: میراث مکتوب.
ترویک، ب. 1390. تاریخ ادبیات جهان، ترجمه ع. رضایی. تهران: فرزان.
تهانوی الفاروقی، م. 1984. کشاف ­الاصطلاحات الفنون، استامبول: مطبعه استامبول.
بهار. ل. 1380. بهار عجم، تصحیح ک. دزفولیان. تهران: طلایه.
جبلی، ع. 1378. دیوان اشعار، تصحیح ذ. صفا. تهران: امیرکبیر.
جرجانی، م. 1969. تعریفاتجرجانی، لبنان: مکتبه لبنان.
حافظ، ش. 1383. دیوان اشعار، تصحیح قزوینی به کوشش خ. خطیب­رهبر. تهران: صفی علیشاه.
جعفری، ی. 1376. ارمغان ادبی، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
حمیدیان، س. 1384. سعدی در غزل، تهران: قطره.
خالقی­مطلق، ج. 1386. حماسه پدیده­شناسی تطبیقی شعر پهلوانی، تهران: مرکز دایره المعارف اسلامی.
خطیبی، ح. 1386. فن نثر در ادب فارسی، تهران: زوار.
دانته، ا.  1388. کمدی الهی، ترجمه ش. شفاء. ج1. تهران: امیرکبیر.
دانش­پژوه، م. 1380. تفنن ادبی در شعر فارسی، تهران: طهوری.
دقیقی. ا. 1373. دیوان اشعار، تصحیح م.ج. شریعت. تهران: اساطیر.
دوبرو، ه. 1389. ژانر، ترجمه ف. طاهری. تهران: مرکز.
دهخدا، ع. 1336. لغت­نامه، تهران: مجلس شورا.
رز. ه .ج. 1385. تاریخ ادبیات یونان، ترجمه ا. یونسی. تهران: امیرکبیر.
رستگار فسایی، م. 1380. انواع ادبی در شعر فارسی، شیراز: نوید.
رضایی، ا. 1388. ساقی­نامه در شعر فارسی، تهران: امیرکبیر.
زرقانی، م. و قربان­صباغ، م.  1395. نظریه ژانر، تهران: هرمس.
زرین­کوب، ع. 1372. نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.
زرین­کوب، ع. 1374. پله پله تا ملاقات خدا، تهران: علمی.
سام میرزای صفوی. 1384. تذکره تحفه سامی، تصحیح ر. همایونفرخ. تهران: اساطیر.
سعدی، م. 1384. بوستان، تصحیح غ. یوسفی. تهران: علمی-فرهنگی.
سلطان­محمدی، ا. و نوریان، م. و طغیانی، ا. 1397. «چند بحث تازه در باب گونه­های ادبی». پژوهش­نامه نقد ادبی و بلاغت، 1(7):  95-112.
سنایی، م. 1348. مثنوی­های حکیم سنایی؛ به انضمام شرح سیرالعباد، تصحیح و مقدمه م.ت. مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
سوزنی سمرقندی، ش. 1338. دیوان اشعار، به اهتمام ن. شاه حسینی. تهران: امیرکبیر.
سیدحسینی، ر. 1389. مکتب­های ادبی، تهران: نگاه.
شفیعی­کدکنی، م. 1352. «انواع ادبی در شعر فارسی». مجله خرد وکوشش، (4):  96-119.
شفیعی­کدکنی، م. 1377. «شعرجدولی». بخارا، 1(1):  46-59.
شفیعی­کدکنی، م. 1387. در اقلیم روشنایی، تهران: آگه.
شفیعیون، س. 1388. «تزریق نوعی نقیضه هنجارستیز طنز».  ادب­پژوهی، (10): 27-56.
شفیعیون، س.  1389. «سراپا یکی از انواع غریب فارسی». جستارهای ادبی، (170): 148-174.
شفیعیون، س. 1394. «درنگی برچند گونه همسنگ: کارنامه، شهرآشوب، اشعار صنفی. شهرانگیز».  نقدادبی، 30(8): 81-117.
صدر زاده، م. 1381.« بررسی چهار سفر روحانی و معنوی به دنیای پس از مرگ». پژوهش زبان های خارجی، (13): 37-50.
صفا، ذ. 1389. تاریخ ادبیات، ج1و ج4. تهران: فردوس.
عبید زاکانی، ن. 1343. کلیات عبید، به اهتمام پ. اتابکی. تهران: زوار.
عمارتی­مقدم، د. 1390. «نقش موقعیت در شکل گیری ژانر: معرفی یک رویکرد». نقد ادبی، (15): 87-112
عراقی، ف. بی­تا. دیوان عراقی، تصحیح س. نفیسی. تهران: کتابخانه سنایی.
عوفی. م. 1389. لباب­الالباب، تصحیح ا. براون و مقدمه م. قزوینی. تصحیحات جدید س. نفیسی. تهران: هرمس.
فاخوری، ح. 1361. تاریخ ادبیات عربی، ترجمه ع. آیتی. تهران: توس.
فردوسی، ا. 1386. شاهنامه، بکوشش ج. خالقی­مطلق. ج1. تهران: مرکز دایره‌المعارف اسلامی.
قاسمی­پور، ق. 1391. «درآمدی بر نظریه گونه های ادبی». ادب­پژوهی، 6(19): 29-56.
قبادی، ح. 1381. «حماسه عرفانی، یکی از انواع ادبی در ادبیات فارسی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، (1): 1-20.
قلقشندی، ابن عباس. 1920. صبح الاعشی فی صناعه انشاء، نسخه المصوره عن طبعه الامیر و مذیله. ج2. وزاره الثقافه القومی: موسسه مصریه العامیه لتالیف و الترجمه.
کروچه، ب. 1381، کلیات زیبایی شناسی، ترجمه ف. روحانی، تهران: علمی فرهنگی.
گرگانی، ف. 1389. ویس و رامین، تصحیح م. مینوی. تهران: هیرمند.
محجوب، م.ج. 1345. سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران: دانشگاه تربیت معلم.
مسعود سعدسلمان. 1362. دیوان اشعار، به تصحیح ر. یاسمی. تهران: پیروز.
مسعود سعدسلمان. 1364. دیوان اشعار، به اهتمام م. نوریان. اصفهان: کمال.
مسعود سعدسلمان. 1390. دیوان اشعار، به تصحیح مهیار. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
منوچهری، ا.1390. دیوان منوچهری، به کوشش م. دبیرسیاقی، تهران: زوار.
موتمن، ز. 1364. شعر و ادب فارسی، تهران: زرین.
مولوی، ج. 1387. کلیات شمس، تصحیح ب. فروزانفر. ج1و2. تهران: نگاه.
نظام قاری، م. 1359. دیوان اشعار. تصحیح م. مشیری. تهران: شرکت مولفان و مترجمان ایران.
نظامی­گنجه­ای، ا. 1388. خسرو و شیرین، تصحیح و. دستگردی. تهران: قطره.
نوایی، ا. 1332. مجالس­النفایس، به کوشش ع. حکمت. تهران: بانک ملی.
وطواط، ر. 1362. حدایق السحر فی دقایق­الشعر، تصحیح ع. اقبال. تهران: سنایی.
ولک، ر. 1373. تاریخ نقد جدید، ترجمه س. ارباب­شیرانی. ج1و2و 4/1 تهران: نیلوفر.
ولک، ر. 1385. تاریخ نقد جدید، ترجمه س. ارباب­شیرانی. ج6. تهران: نیلوفر.
ولک، ر. 1389. تاریخ نقد جدید، ترجمه س. ارباب­شیرانی. ج4/2. تهران: نیلوفر.
همام­تبریزی، م.1370. دیوان اشعار، تصحیح ر. عیوضی. تهران: صدوق.
یغمای جندقی، ا. 1281. دیوان اشعار، چاپ سنگی. تهران: بی­جا.
Duff, D. 2000. Modern Gener Teory, Londen and New York: Longma.
Frow, J. 2005. Genre, London & New York: Routledge.
Fowler, A. 1982. Kind of Literature, Oxford: Clarendo Press.
Fowler, A. 2000. “transformation of gener”. In Modern gener theory, Divid Duff (ed). New York: Longman. 219-235.
Fowler, A. 2003. “Formation of gener in the renaissance and after”. New literary history, Baltimor: The Johns Hopkins University Press. (34): 185-200.
Hobbes, T. 1908. “Ansewer to davenants preface to gondibert”. in critical essays of the 17th century, vol 2. Ed spingran. Oxford: clarendon press. 4-29.
Opacki. I. 2000. “Royal Gener”. In Modern Gener Teory, Divid Duff (Ed). New York: Longman.119- 134.
 Todorov, T. 2000. “The oring of gener”. In Modern Gener Teory, Divid Duff (Ed).  New York: Longman.197-232.