بررسی و تحلیل نقدهای فمینیستی ادبیات کودک و نوجوان درنشریه تخصصی کتاب ماه کودک و نوجوان(1376-1393)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی گرایش ادبیات کودک و نوجوان، دانشگاه هرمزگان

چکیده

نقد فمینیستی، بخشی از گفتمان فمینیستی است که در پی تجدید نظر در معیارهای نقد و ایجاد سنتی زنانه در ادبیات است. بررسی نقدهای فمینیستی نشریات تخصصی، نقش مهمی در شناسایی مسیر این گرایش در ادبیات کودک و نوجوان و تبیین نقاط قوت و ضعف نقد و نظریه فمینیستی در آرای منتقدان دارد. در این مقاله، در ضمن پژوهشی کیفی و با روش توصیفی و تحلیل محتوای قیاسی استقرایی، مقالاتی که در فاصله سال‌های 1376تا 1393در کتاب ماه کودک و نوجوان با رویکرد فمینیستی نقد شده‌اند، بررسی می‌شود و تلاش می‌شود نمایی از وضعیت نقدهای فمینیستی در این نشریه به تصویر کشیده شود.    در مجموع از میان 1073مقاله، 27 مقاله با این رویکرد نقد شده‌اند. زمان، به لحاظ کمی و کیفی، بر نقدها تأثیرگذار بوده‌است. منقدان زن پرکارترند. پرکاربردترین مؤلفه‌های فمینیستی برگرفته از گرایش‌های لیبرال و تا حدی رادیکال هستند. گرایش به نقد انگلیسی- آمریکایی بیش از دیگر گرایش‌‌‌ها است. پرتکرار‌ترین مضمون، نقد مردسالاری و جنبه‌های آن است. برگزیدن عنوان و مقدمه مناسب برای بحث، توجه به نام و تصویر روی جلد اثر، دسته‌بندی موضوعی و درنهایت نتیجه‌گیری همسو با اهداف و ارائه پیشنهاد به مخاطبان و نویسندگان آثار خلاقه از نقاط قوت نقدها است. بی‌توجهی به نظریه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های نقد فمینیستی ادبیات کودک، عدم استناد به رویکرد‌های فمینیستی در تحلیل آثار، عدم ارجاع به متن خلاقه برای تأیید مباحث نظری، سود نجستن از منابع دست‌اول و پرداختن به موضوعات نامرتبط با موضوع اصلی از عمده‌ترین اشکالاتی است که در مقالات دیده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of Feminist Critical Articles on Children’s and Adolescent Literature in the Journal Ketab-e Mah-e Kudak va Nojavan

نویسندگان [English]

  • Atefeh Jamali 1
  • Elham Jamshidi 2
1 Assistant Professor of Persian Language and Literature, University of Hormozgan
2 M.A. in Persian Language and Literature, University of Hormozgan
چکیده [English]

Feminist literary criticism seeks to revise the classical criteria of criticism and literary history, and create a feminine tradition in literature. Studying feminist criticisms in specialized journals can play an important role in showing the direction of this type of criticism in children’s and adolescent literature. Using a descriptive and qualitative method and a deductive-inductive content analysis method, the present study examines the articles published between 1997 and 2014 in the journal Ketab-e Mah-e Kudak va Nojavan (The Monthly Book of Children and Young Adults) that have adopted a feminist approach in order to give an overview of the status of feminist criticism in them.  The results show that out of 1073 articles, 27 articles employed this approach. Time has influenced the pieces quantitatively and qualitatively. Female critics are more prolific. The most widely used feminist components are derived from liberal and somewhat radical tendencies. The critics’ tendency toward Anglo-American feminist criticism is more than the other tendencies. Well-written titles and introductions, good cover designs, thematic classifications and fitting conclusions and useful suggestions to the readers and writers are among the strengths of the articles. In contrast, giving scant attention to children’s literature theories, drawing insufficiently upon feminist approaches in their analyses, insufficient references to the texts, failure to use first-hand sources and dealing with irrelevant issues are some of the weak points of the articles.

Extended Abstract
 
1. Introduction
In the second wave of feminism, feminist criticism started to examine children’s and adolescent literature. In Iran it started in the 1990s. A decade later the journal Ketab-e Mah-e Kudak va Nojavan devoted one issue to feminism and feminist criticism. In other children’s and adolescent literature journals, numerous articles started to appear. In the present paper, articles written from a feminist perspective and published in Ketab-e Mah-e Kudak va Nojavan in the years 1997-2014 are studied in order to reflect the status of feminist criticism in this journal. The following questions will be answered as well: what feminist theories and forms of feminist criticism were more popular at that time? Were these critical reviews mostly written by men or women? What themes have been most frequently repeated in them? What strengths and weaknesses can be seen in these critical reviews?
2. Theoretical Framework
Some feminist critics have studied women as both readers and writers while others have focused on the feminine language. Some Western critics have examined physical differences between men and women and their effects on literary works produced by female writers. Gender in children’s literature has also been studied by some feminist critics. In the present study attempt is made to examine different types of feminist criticism in Iranian children’s and adolescent literature in the years 1997-2014.
 
3. Methodology
The present study relies on descriptive content analysis methodology. In this study first the main components of feminist literary criticism in children’s and adolescent literature have been identified and the articles in Ketab-e Mah-e Kudak va Nojavan that have adopted a feminist approach have been reviewed.
 
4. Findings
About 2 per cent (27 out of 1073) of the articles published in Ketab-e Mah-e Kudak va Nojavan from 1997 to 2014 were feminist critical reviews of different literary works. In the 2000s the number of these articles increased and a decade later the articles were more diverse, albeit smaller in number. 25.59 per cent of the articles focused on liberal feminism and 20.94 per cent revolved around radical feminism. Around three-fourths of the critics were more inclined toward British and American feminist criticism, while about one fourth adopted French feminist criticism. About 59 per cent of the critics writing in this journal were women, with Masoumeh Ansarian being the most published writer. 55 per cent of the articles dealt with children’s literature and 45 per cent with adolescent literature. The patriarchal structure of families and society was the most recurrent theme and gender discrimination was also focused on in many articles.
 
5. Conclusion
Moderate liberal feminism and, to a smaller extent, radical feminism attracted more attention compared with other types of feminism. As a result, Anglo-American feminist criticism was drawn upon more in the studies of children’s and adolescent literature. Female critics were more active in this period, mostly focusing on literary works produced by women. Of different literary genres, fiction received more attention, with children’s fiction eliciting more critical reviews. Well-written titles and introductions, good cover designs, thematic classifications and fitting conclusions and useful suggestions to the readers and writers were among the strengths of the reviews. However, giving scant attention to children’s literature theories, drawing insufficiently upon feminist approaches in their analyses, insufficient references to the texts, failure to use first-hand sources and dealing with irrelevant issues were some of the weaknesses of the articles.
 
Select Bibliography
Abbot, P. et al. 1393 [2014]. Jame’eh-shenasi-e Zanan. M. Najm Eraqi (trans.). Tehran: Ney.
Ansaryan, M. 1394 [2015]. Adabyat-e Mozakkar. Tehran: Kanun-e Parvareshi-e Kudakan va Nojavanan.
Cixous, H. 1387 [2008]. Barashubiha: Beh Su-ye Pasamodern. P. Yazdanju (trans.). Tehran: Markaz.
Ham, M. and S. Gamble. 1382 [2003]. Farhang-e Nazaryeha-ye Feministi. F. Mohajer and N. Ahmadi Khorasani: Tehran: Tose’eh.
Jamali, A. 1389 [2010]. “Pazhuheshi Jensiyatgarayaneh dar Adabyat-e Kudak va Nojavan ba Tahlil-e Dastanha-ye Fantezi Pas az Enqelab-e Eslami.” PhD Dissertation: University of Tehran.
Lissa, P. “Feminism Revisited.” In: International Companion Encyclopedia of Children’s Literature. P. Hunt (ed.). London and New York: Routledge: 141-152.
Michelle, A. 1376 [1997]. Paykar ba Tab’iz-e Jensiyati. M. J. Puyandeh. Tehran: Negah.
Showalter, E. 1389 [2010]. Naqdi Azan-e Khod: Zan va Adabyat. M. Najm Eraqi and M. Salehpour. Tehran: Cheshmeh.
Stevens, J. 1387 [2008]. “Jensiyat va No’-e Adabi.” In: Digarkhaniha-ye Nagozir. E. Hosseini (trans.). Tehran: Kanun-e Parvareshi-e Kudakan va Nojavanan.
Tong, R. 1393 [2014]. Daramadi Jame’ bar Nazaryeha-ye Feminsiti. M. Najm Eraqi (trans.). Tehran: Ney.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Feminist Criticism
  • Children’s and Adolescent Literature
  • Specialized Journals
  • Ketab-e Mah-e Kudak and Nojavan
آبرامز، ام. اچ. 1385. «نقد ادبی فمینیستی». ترجمه س. واصفی. چیستا، (230): 788-795.
آبوت، پ. و والاس، ک. 1393. جامعه‌شناسی زنان، ترجمه م. نجم­عراقی. تهران: نی.
استیونز، ج. 1387. «جنسیت و نوع ادبی». ترجمه ا. حسینی. دیگرخوانی‌های ناگزیر؛ رویکردهای نقد و نظریه ادبیات کودکان، به کوشش م. خسرونژاد. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
اکرمی، ج.1380. «حدیث دردزایی تبار موره‌شین». کتاب ماه کودک و نوجوان،(48): 44-48.
انصاریان، م. 1381. «روایت آرزوهای گمشده». کتاب ماه کودک و نوجوان،(61): 45-49.
انصاریان، م. 1382. «رویکرد دخترانه به ادبیات کودک و نوجوان؛ سیری تطبیقی در داستان‌های مژگان کلهر». کتاب ماه کودک و نوجوان، (76): 93-95.
انصاریان، م. 1383الف. «تقابل‌‌‌‌ها در داستان‌‌های هانس کریستین اندرسن». کتاب ماه کودک و نوجوان، (89): 116-119.
انصاریان، م. 1383ب. «خرد جنسیت ندارد، احساسات نیز». کتاب ماه کودک و نوجوان، (87): 65-68.
انصاریان، م. 1383ج. «دختری در طوفان سنت». کتاب ماه کودک و نوجوان، (86): 35-38.
انصاریان، م. 1383د. «سیاره ناشناخته». کتاب ماه کودک و نوجوان، (80): 99-103.
انصاریان، م. 1384. «نشانه‌های نوگرایی در کتاب‌‌‌های کودک و نوجوان». کتاب ماه کودک و نوجوان، (95): 40-43.
انصاریان، م. 1394. ادبیات مذکر، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
برتنس، ه. 1391. مبانی نظریه ادبی، ترجمه م.ر. ابوالقاسمی. تهران: ماهی.
برسلر، چ. 1389. درآمدی بر نظریه‌ها و روش‌های نقد ادبی، ترجمه م. عابدینی فرد. تهران: نیلوفر.
بیسلی،ک. 1389. درآمدی بر نظریه فمینیستی؛ چیستی فمینیسم، ترجمه. م. زمردی. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
پاینده، ح. 1397. نظریه و نقد ادبی، ج2. تهران: سمت.
پل، ل. 1381. «رویکرد گسترده نقد فمینیستی ادبیات کودک و نوجوان». ترجمه ع.ر. کرمانی. پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، (28): 53-68.
تانگ، ر. 1393. درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی، ترجمه م. نجم عراقی. تهران: نی.
تکر، د.ک. و وب، ج. 1391. درآمدی بر ادبیات کودک؛ از رمانتیسیسم تا پست‌مدرنیسم، ترجمه مؤسسه خط ممتد اندیشه. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
تمیزی‌، ب. 1379. «تاریخچه نقد ادبی فمینیستی». جنس دوم (مجموعه مقالات)، گردآورنده ن. خراسانی. ج 6 و 7. توسعه: 42-56.
جمالی، ع. 1389. پژوهشی جنسیت‌گرایانه در ادبیات کودک و نوجوان؛ با تحلیل داستان‌‌‌های فانتزی پس از انقلاب اسلامی، رساله دکتری. تهران: دانشگاه تهران.
حسن آبادی، م. 1381. مکتب اصالت زن (فمینیسم) در نقد ادبی، مشهد: نیکو نشر.
حسینیون، ا. 1389. «نگاهی به کتاب ماده‌شیر سرکش؛ من شوالیه‌ام یا دخترک؟». کتاب ماه کودک و نوجوان، (151): 19-23.
ذاکر، ف.1380. «آدم کوچولوها». کتاب ماه کودک و نوجوان، (43): 32-35.
رضوی، ع. و مسنن فارسی، ح. 1389. «وضعیت استناد در پژوهش‌نامه و کتاب ماه کودک و نوجوان». مطالعات ادبیات کودک، (2): 71-100.
سلدن، ر. 1375. نظریه ادبی و نقد عملی، ترجمه ج. سخنور و س. زمانی. تهران: پویندگان نور.
سلدن، ر. و ویدوسون، پ. 1392. راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه ع. مخبر. تهران: طرح نو.
سنگری، ف. 1380. «وقتی سنت دست‌وپاگیر می‌شود». کتاب ماه کودک و نوجوان، (44): 52-53.
سیکسو، ا. 1387. «بر آشوبی‌ها». به سوی پسامدرن، ترجمه پ. یزدانجو. تهران: مرکز. 51-164.
شووالتر، ا. 1389. «نقدی از آن خود». زن و ادبیات، ترجمه م. نجم عراقی و م. صالحپور. تهران: چشمه. 101-138.
شیخ­رضایی، ح. 1378. «پدرعصبانی است، فاصله بگیرید». کتاب ماه کودک و نوجوان،(21): 24-25.
شیخ­رضایی، ح. 1379. «سهم زنان در صلح». کتاب ماه کودک و نوجوان،(32): 26-27.
شیخ­رضایی، ح. 1386. «اگر زیبای خفته پسر بود». پژوهش نامه ‌ادبیات کودک و نوجوان،(51): 54- 60.
صاعلی، ش.1381. «هلی فسقلی در سرزمین غول‌ها چه می‌‍‌خواهد؟». کتاب ماه کودک و نوجوان، (63): 57-63.
صالحی، ک. 1392. کارنامه توصیفی تحلیلی مقاله‌های پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد گرایش ادبیات کودک و نوجوان. شیراز: دانشگاه شیراز.
صدری‌زاده، ن. 1391. «چگونگی نبرد و شکست آرمان برابری». کتاب ماه کودک و نوجوان، (182):  43-47.
صدیقی، م. و جمالی، ع. و کهن‌ سلوکویی، ز. «نقد و نظریه ادبیات کودک به روایت کتاب ماه کودک و نوجوان». مطالعات ادبیات کودک، (13): 107-113.
فریدمن، ج. 1389. فمینیسم، ترجمه ف. مهاجر. تهران: آشتیان.
کائدی، ش. 1380. «جنس دوم». کتاب ماه کودک و نوجوان، (48): 40-43.
کائدی، ش. 1381الف. «آویز و گریز از سنت». کتاب ماه کودک و نوجوان، (65):  103-105.
کائدی، ش. 1381ب. «دختران دشت، دختران انتظار». کتاب ماه کودک و نوجوان، (57 و 58):  38-39.
کریمی، ا. 1391. «چند ساحره ویکتوریایی». کتاب ماه کودک و نوجوان، (185): 41-45.
کلیگز، م. 1388. درسنامه نظریه ادبی، ترجمه ج. سخنور و دیگران. تهران: اختران.
مرتضایی، م. و مهربخش، ی. 1389. «مستقل نبودن، مسأله این است». کتاب ماه کودک و نوجوان، (155): 20-26.
میشل، الف. 1376. پیکار با تبعیض جنسی، ترجمه م.ج. پوینده. تهران: نگاه.
هام، م. و گمبل، س. 1382. فرهنگ نظریه‌‌‌های فمینیستی، ترجمه ف. مهاجر و ن احمدی خراسانی. تهران: توسعه.
Nodelman, P. & Reimer, M. 2003. The Pleasure of children's literature, Third Edition. Inc: Ally and Bacon.
Paul, L. 2004. “Feminism revisited”. in International companion Encyclopedia of children's Literature, P. Hunt (ed.). Secand edition. London & New York: Routledge. 141-152.
Tacker, D. 2001. “Feminine Language and the Politics of Children's Literature”. A critical Journal OF children's literature The Lion and Unicorn, Volume25. (1): 3-16.