بررسی دو استعاره کلی «راه» و «شاه» در تذکره الاولیاء و اسرارالتوحید بر اساس دیدگاه‌های هانس بلومنبرگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

حقیقت به‌عنوان مهم‌ترین مفهوم عرفانی، برآیندی از درک انسان از نسبت خود با هستی و خالق هستی (حق) است. این مفاهیم کلی به شیوه نظری قابل بیان نیست، لذا وارد قلمرو استعاره می‌شود که تصویری حاصل از نسبت میان اجزای این کل است. موضوع این بررسی، مکانیزم تبدیل یک ایده به استعاره و توجه به کارکرد آن در تبیین دو موتیف مهم عرفان یعنی حقیقت و طریقت است. استعاره کلی در نظریات هانس بلومنبرگ با ایده‌ای خاستگاهی آغاز می‌شود. مفاهیم از عینیت به بُعد متافیزیکی منتقل می‌شوند و از طریق تکرار و ایجاد ارتباط میان اجزای مفهوم استعاره کلی شکل می‌گیرد و به بداهت می‌رسد. توجه به این نکته در بررسی سیر تطوّر این دو مفهوم از ایده خاستگاهی تضاد میان عالم امر و عالم خلق و «راه» میان این دو تا تبدیل شدن به استعاره و ساخت اصطلاحات و تأثیر آنها بر شکل‌گیری استعاره‌های عرفانی حائز اهمیت است. در مقاله حاضر خوشه واژگانی استعاره‌های راه و شاه، بافت معنایی که این دو استعاره در آن شکل گرفته‌اند و به‌تبع‌آن، اجزائی که هریک به‌طور جداگانه قابل ارجاع به استعاره اصلی هستند مورد بررسی قرار گرفته‌است. در گام بعدی ارائه مدلی از مفهوم حقیقت براساس دو سویه مهم آن در عرفان یعنی حق و سیر الی الحق از طریق بیان نسبت میان این دو مورد توجه است که در ارائه این ساختار، از روش بلومنبرگ در استعاره‌شناسی نور استفاده شده‌است. اهمیت بداهت استعاره‌های کلی در تبیین مفاهیم عرفانی، واکاوی مفهوم «سیر» و اجزاءِ آن در حکایات تمثیلی عرفانی و استعاره‌ها در این متون، بررسی تغییرات یک مفهوم از طریق توجه به تاریخچه استعاره و نگاه مجدد و تشریح مفاهیم و استعاره‌هایی مانند ریاضت که به موجب تکرار، در ساحت لغوی تثبیت شده‌اند از دیگر موضوعات مورد بحث در این مقاله است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of the Absolute Metaphors the ‘Way’ and the ‘King’ in Tazkirat al-Awliya and Asrar al-Tawhid, based on the Views of Hans Blumenberg

نویسندگان [English]

  • Faezeh Nourian 1
  • Mostafa Mousavi 2
1 PhD candidate in Persian Language and Literature, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Professor of Persian Language and Literature, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

As the most important mystical concept, Truth is the culmination of mankind’s contemplation of his relation to existence and its Creator (Haq). Since these general concepts cannot be articulated through a theoretical framework, they enter the realm of metaphors, which are images resulting from the relationship between the components of this whole. Employing Blumenberg’s metaphorology, the present article studies the mechanism whereby an idea is transformed into a metaphor, and examines its application in illuminating the two important motifs of mysticism, i.e., Truth and the Path (aríqat). In Hans Blumenberg’s thought, an absolute metaphor starts with a fundamental primordial principle. Concepts move from the domain of objectivity to the metaphysical domain, and through repetition and making connections between the components of the concepts, an absolute metaphor is formed and becomes axiomatic. Emphasizing the significance of absolute metaphors in explicating mystical concepts, the article further investigates the concept of ‘progress’ (sayr) and its components in mystical allegories, studies the mutations of a concept by considering the history of metaphors, and discusses concepts such as asceticism (ryazat) which, due to repetition, have been fixated in the lexical domain.
 
Extended Abstract
1.Introduction
Coding is the main mechanism of the metaphors of Truth. By analyzing the history of the metaphor of light, Blumenberg identifies a schema whose components form the metaphor of light. In the present study, we have focused on the characteristics of ‘sayr’ (progress) and concepts that can be collected within the framework of ‘tariqat’ (way) and Truth, and have concluded that the metaphors the ‘way’ and the ‘king’ in mysticism, which revolve around the concept of Truth, are based on the history and components of such a schema.
 
2.Theoretical Framework
When using a metaphor to express a concept, we deal with all aspects of a specific phenomenon rather than just its metaphysical aspects. While in mysticism, the metaphysical aspect is of importance, Blumenberg stresses that the concept of Truth in the metaphor of light is associated with the whole nature of light rather than a part of it. Therefore, in metaphors such as ‘light’ (Truth), the ‘way’ (mystical journey) and the ‘king’ (Truth), an ontological explanation of this concept can be offered only through an objective, natural experience.
 
3.Methodology
To study the metaphors the ‘way’ and the ‘king’ we drew upon Blumenberg’s concept of Truth and the use of metaphors connected with it, such as ‘light’. In the present study, these concepts have been compared with mystical concepts.
 
4.Discussion and Analysis
In discussing the components of the allegory of the ‘cave’, Blumenberg points to components that form the metaphor ‘light’, such as the darkness inside the cave and the fire outside. Based on the concept of semantic cluster, we discuss how a number of concepts can be expressed through a single metaphor, and give two important metaphors in mystical texts as examples. Blumenberg believes that the concepts in a single semantic cluster are collected through a single main metaphor in a single structure, and referring to any single component can evoke all associated concepts. Drawing upon this idea, we examine the components of the semantic cluster of the metaphors the ‘way’ and the ‘king’, each of which refer to a specific topic in mysticism.
 
5.Conclusion
The presence of a semantic context or cluster is the main difference between absolute metaphors and decorative metaphors. Decorative metaphors are aimed at creating a piece of beautiful writing, while absolute metaphors are used to express concepts and develop specific terms. Absolute metaphors are important in that they help develop concepts through which ideas are expressed.
 
Select Bibliography
Attar, M. A. 1388 [2009]. Mantiq al-Tayr. M. Shafiee Kadkani (ed.). Tehran: Sokhan.
Attar, M. A.1389 [2010]. Tazkirat al-Awliya. M. Shafiee Kadkani (ed.). Tehran: Sokhan.
Blumenberg, H. 1957. “Light as a Metaphor for Truth.” J. Anderson (trans.). Studium Generale 10/7:  30-44
Blumenberg, H. 2010. Paradigms for a Metaphorology. R. I. Savage (trans.). Ithaca, N.Y: Signale.
Hafiz. 1387 [2008]. Divan-e Hafez-e Shirazi. M. Qazvini and Q. Ghani (eds.). Tehran: Yasavoli.
Mohammad bin Monavvar. 1390 [2011]. Asrar al-Towhid fi Maqamat al-Sheikh abi Saeed. M. Shafiee Kadkani (ed.). Tehran: Agah.
Mowlawi, J. 1373 [1994]. Masnavi Ma’navi. R. Nicholson (ed.). Tehran: Amir Kabir.
Sanaee, M. 1329 [1950]. Hadiq al-Haqiqat va Shari’a al-Tariqa. M. Modarres Razavi (ed.). Tehran: Sepehr.
Sontag, S. 1977. Illness as Metaphor. New York: Farrar, Straus and Giroux.
Wetz, F. J. 1393 [2014]. Daramadi bar Andisheh-ye Hans Blumenberg. A. Nasri and F. Farnoudfar (trans.). Tehran: Cheshmeh.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Absolute Metaphor
  • Tariqat
  • Truth
  • The Way
  • The King
  • Tazkirat al-Awliya
  • Asrar al-Tawhid
  • Blumenberg
باقری خلیلی، علی­اکبر و طاهری، عارفه. 1400. «طرحواره حرکتی در منطق الطیر». مطالعات عرفانی، 1(34): 67-94.
پناهی، نعمت­الله. 1396. «استعاره مفهومی؛ الگوی ادراکی تجربه عرفانی در عقل سرخ سهروردی». کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی، (35): 9-29.
پورجوادی، نصرالله. 1364. زندگی و آثار شیخ ابوالحسن بُستی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
حافظ شیرازی، شمس­الدین محمد. 1367. دیوان، به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی. تهران: زوار.
سبزعلی پور, جهاندوست و وزیری, سهیلا. 1397. «بررسی استعاره مفهومی «عرفان خرابات است» در دیوان حافظ». پژوهش های ادب عرفانی، 12(1): 47-72.
سعدی، مصلح­الدین. 1385. غزل‌های سعدی، تصحیح غلام­حسین یوسفی. تهران: سخن.
سلطانی، فاطمه و میرهاشمی، طاهره.  1398. «بررسی استعاره مفهومی«جهان هستی درخت است» در متون عرفانی». مجله ادبیات عرفانی، 11(20): 8-31.
سنایی، مجدود. 1329.  حدیقه‌الحقیقه و شریعه الطریقه، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: چاپخانه سپهر.
طالبیان، یحیی و سیدکاشانی، نرجس. 1398. «بررسی تطبیقی استعاره های مفهومی دایره در دیوان شمس و مولانا و اشعار جان دان». ادبیات تطبیقی، 11(20): 149-163.
عزیزی منامن، مهرانگیز و احدزاده، سعید. 1401. «تحلیل استعاره شناختی عشق از منظر عرفانی در بعضی از اشعار مثنوی مولوی و غزلیات بیدل دهلوی». عرفان اسلامی، 18(71): 353-373.
عطار، فریدالدین. 1388. منطقالطیر، تصحیح محمدرضا شفیعی­کدکنی. تهران: سخن.
عطار، فریدالدین. 1399. تذکره الاولیاء، تصحیح محمدرضا شفیعی­کدکنی. تهران: سخن.
فتوحی رودمعجنی، محمود و رحمانی، هما. 1397. «کارکرد استعاره در بیان تجارب عرفانی روزبهان بقلی در عبهرالعاشقین». پژوهشنامه عرفان، 10(18): 137-164.
محمدبن منور. 1390. اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، تصحیح محمدرضا شفیعی­کدکنی. تهران: آگاه.
مولوی، جلال­الدین محمد. 1373. مثنوی معنوی، تصحیح رینولد نیکلسون. ج1. تهران: امیرکبیر.
نجم‌الدین رازی. 1366. برگزیده مرصادالعباد، تصحیح محمدامین ریاحی). تهران: توس
نظری، راضیه و اقبالی، عباس. 1398. «بررسی پربسامدترین استعاره های احوال عارفانه در دیوان ترجمان الاشواق ابن عربی: رویکردی شناختی». مطالعات عرفانی، (29): 281-304.
وتس، فرانتس یوزف.  1393. درآمدی بر اندیشهی هانس بلومنبرگ، ترجمه فریده فرنودفر و امیر نصری. ویراستار محمدرضا حسینی بهشتی. تهران: چشمه.
هاشمی، زهره و قوام، ابوالقاسم. 1392. «بررسی شخصیت و اندیشه های عرفانی بایزید بسطامی بر اساس روش استعاره شناختی». جستارهای نوین ادبی، (182): 76-104.
Abrams, Meyer. Howard. 2013. A Glossary of Literary Terms, CT. USA: Cengage
Blumenberg, Hans. 1957. “Light as a Metaphor for Truth (Licht als Metapher der Warheit)”. Trans. Anderson, Joel. Studium Generale 10, (7):  30-44
Blumenberg, Hans. 2010. Paradigms for a Metaphorology. Trans. Savage, R. I. Ithaka. N.Y: Signale.
Richards, Ivor Armstrong. 1936. The Philosophy of Rhetoric, New York: Oxford University Press
Sontag, Susan. 1977. Illness as Metaphor, New York: Farrar, Straus and Giroux.