نشانه - معناشناسی عاطفی گسست و انسداد گفتمانی در داستان حسنک وزیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

عواطف می توانند باعث پیوست یا گسست گفتمان شوند. سازوکار وجوه حسی و عاطفی در داستان تراژیک حسنک وزیر  در تاریخ بیهقی، به شکست گفتمانی منجر می­شود. در مقالۀ حاضر بر اساس روش تحلیل گفتمان مبتنی بر پدیدارشناسی حواس و عواطف می کوشیم این نکته را آشکار سازیم که زیرساخت عاطفی تعیین‌کننده و تمایزبخش در داستان حسنک وزیر از «تحقیر اجتماعی و بیناسوژگانی» نشات می گیرد که شخصیت منفی عاطفی داستان (بوسهل) تجربه می‌کند و به عواطفی چون «تشفی، تعصب و انتقام» می‌انجامد که وجه تشفی‌گرانه آن حتی پس از انتقام جریان دارد. شدت وجه عاطفی از سوی این کنشگر منفی در راستای ارائه یک گزاره کلی ناظر به کنش سیاسی خردگرایانه است؛ در عین حال، وجه عقلایی داستان بر شخصیت خردگرا و پیچیده داستان (سلطان مسعود غزنوی) استوار است که گزاره‌های عقلایی را در متن تولید می‌کند اما به لحاظ اشتراک در تحقیر سوژگانی با بوسهل پیوند و با حسنک گسست گفتمانی می‌یابد و از این رو این شخصیت خردگرا علیرغم تعیین‌کننده‌بودن و برخورداری از قدرت اصلی در تعیین سرنوشت گفتمان، در لایه دوم پیرنگ قرار می‌گیرد

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Emotive Semiotics Analysis of Discursive Deadlock and Disjunction in the Story of “Hasanak the Vizier”

نویسنده [English]

  • Sareh Zirak
چکیده [English]

Emotions can cause discursive connection and disjunction. The mechanism of the emotive dimension of the tragic story of “Hasank the Vizier” in Beyhaqi’s History leads to discursive failure. Adopting a discourse analytical approach, informed by the phenomenology of senses and emotions, this article demonstrates that the determining and distinguishing emotive deep structure in the story derives from the “social and intersubjective humiliation” experienced by the negative emotive character, Busahl Zuzani. This leads to emotions such as “relief, prejudice and revenge”, and the relieving aspect continues even after revenge has been taken. The intensity of the emotive dimension relating to this negative actant is in line with the presentation of a general statement on rational political action. At the same time, the rationalistic dimension of the tale is based on its rational and complex character, Sultan Masoud Ghaznavi, who produces rationalistic statements in the text but, sharing subjective humiliation, is discursively connected with Busahl, and disconnected from Hasanak. Therefore, despite being the main source of power and having a key role in determining the destiny of the discourse, this rational character is relegated to the second layer of the plot.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Emotion
  • Discourse
  • Discursive Blockage
  • Tragedy
  • The Story of “Hassanak the Vizier”
آیتی، ا. و ن. اکبری. ۱۳۹۱. «تحلیل نشانه-معناشناختی احساس حسادت در داستان طلب آمرزش اثر صادق هدایت». جستارهای زبانی، 7(2): ۱-۱۷.
ارسطو .۱۳۶۹. فن شعر، ترجمه ع.ح. زرین کوب. تهران: طرح نو.
ــــــــــــــــــ . ۱۳۸۵. اخلاق نیکوماخوس، ترجمه م. ح. لطفی، تهران: امیرکبیر.
اسلامی ندوشن، م.ع. ۱۳۳۸. «یک سرنوشت ممتاز؛ حسنک وزیر». یغما، ج ۱۲. (5): ۹۸-۱۹۳.
افتخاری، م. م. ۱۳۷۳. شخصیت‌های تاریخ بیهقی و تحلیلی از اسم‌ها، پایان نامه ارشد. زبان و ادبیات فارسی. مشهد: دانشگاه فردوسی.
بابک­معین، م. ۱۳۹۱. «تحلیل نشانه شناختی مفهوم بین الاذهانی حسادت در رمان قوی همچون مرگ اثر موپاسان». پژوهشهای ادب و زبان فرانسه، (1): ۳۵-۵۴.
بهنام، م. ۱۳۸۹. «ریخت شناسی داستان حسنک وزیر به روایت بیهقی». پژوهشنامه زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، سال چهارم. 1(4): ۱۳۱-۱۵۰.
بیهقی، ا. ۱۳۷۱.  تاریخ بیهقی، تصحیح دکتر علی اکبر فیاض، تهران: نشر علم.
جهاندیده، س. ۱۳۷۹. متن در غیاب استعاره، تهران: چوبک.
چرمگی­عمرانی، م. ۱۳۸۹. «هنرسبکی بیهقی در توصیف داستان حسنک وزیر». سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، ۳ (4 (10)): ۱۰۳ -۱۲۲.
حری، ا. ۱۳۸۹. «همبستگی سطوح روایت و فراکردهای هلیدی در داستان حسنک وزیر».  ادب پژوهی، (12): ۶۹-۸۷.
خادمی، م.ص. ۱۳۸۵. «شخصیت‌ها در تاریخ بیهقی». رشد آموزش زبان و ادب فارسی. ۲۰ (2): ۸-۱۲.
رسولی، ح و ع. عباسی. ۱۳۸۷. «کارکرد روایت در ذکر بر دار کردن حسنک وزیر از تاریخ بیهقی». پژوهش زبان‌های خارجی، (45): ۸۱-۹۷.
رضوانیان، ق و ع.ر. پورشبانان. ۱۳۸۹. «نمایش شخصیت ها و شخصیت های نمایشی در تاریخ بیهقی». پژوهش های زبان و ادبیات تطبیقی، 1(2): ۵۱-۶۴.
رضی، ا. ۱۳۸۳. «داستانوارگی تاریخ بیهقی». نامه فرهنگستان، 6 (3): ۶-۱۹.
شعیری، ح.ر. ۱۳۸۵. تجزیه و تحلیل نشانه-معناشناختی گفتمان، تهران: سمت.
ــــــــــ . ۱۳۸۸. «از نشانه‌شناسی ساختگرا تا نشانه-معناشناسی گفتمانی». فصلنامه تخصصی نقد ادبی، 2(8): ۳۳-۵۱.
شفیعی، م. ۱۳۸۸. «تراژدی‌های تاریخ بیهقی»، یادنامه ابوالفضل بیهقی، به کوشش م. ج. یاحقی، مشهد: دانشگاه فردوسی: ۲۹۹-۳۱۲.
علیزاده، ن و ط. نظری­انامق. ۱۳۹۰. «نقد شخصیت در آثار داستانی صادق هدایت». فصلنامه زبان و ادب فارسی. تبریز: دانشکده ادبیات و علوم و انسانی، بهار و تابستان. ۵۴ (۲۲۳): ۱۵۱-۱۹۰.
فوکو، م. ۱۳۸۹. دیرینه‌شناسی دانش. ترجمه ع. سواری، تهران: گام نو.
کابلی، پ  و ل. یانتس. ۱۳۸۰. نشانه‌شناسی (قدم اول)، ترجمه م. نبوی، تهران: شیرازه.
کاووسی­حسینی، م. ۱۳۸۹. «بررسی شیوه های داستان پردازی بیهقی در داستان بر دار کردن حسنک وزیر». نامه پارسی، (52): ۱۱۷-۱۲۷.
گرماس، آ. ژ. ۱۳۸۹. نقصان معنا. مترجم ح. شعیری، تهران: نشر علم.
گلی‌زاده، پ و ع. یاری. ۱۳۸۸. «بررسی قابلیت های نمایشی داستان حسنک وزیر در تاریخ بیهقی».  جستارهای ادبی، (16): ۶۹-۸۶.
متینی، ج. ۱۳۸۸. «سیمای مسعود غزنوی در تاریخ بیهقی». یادنامه ابوالفضل بیهقی، به کوشش م. ج. یاحقی، مشهد: دانشگاه فردوسی: ۴۰۷-۴۵۵.
همایون­کاتوزیان، م.ع. ۱۳۷۴. «ذکر بر دارکردن امیر حسنک وزیر: ملاحظاتی پیرامون جامعه‌شناسی تاریخی ایران». ترجمه ق. سلیمانی. چهارده مقاله در ادبیات، اجتماع، فلسفه و اقتصاد، تهران: مرکز.
یوسفی، غ، ۱۳۸۶. برگ‌هایی در آغوش باد، تهران: علمی.