آرایه‌های پیرنگ‌ساز»‌ در داستان‌های کودک: با رویکرد نشانه‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی ارشد رشته زبان‎شناسی رایانشی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

پیرنگ مجموعه­ای از توالی حوادث داستان است در چارچوب نظام علّی. درواقع، پیرنگ ماده داستانیِ شکل­نیافته­ای در ژرف­ساخت روایت و مستقل از شیوه روایتگری و گشتارهای زبانیِ روساخت است. از منظر این پژوهش، آرایه­ها دو گونه­اند: روایی و پیرنگی. «آرایه روایی»، شگردی آوایی یا معنایی، مازاد بر پیرنگ، و برای غنی­سازی زیبایی­شناختیِ روایت است و اگر از روایت حذف شود، نظام علّیِ پیرنگ و هسته مرکزی داستان مخدوش نمی­شود. دوگانِ هر «آرایه روایی» یک «آرایه پیرنگی» است که از پیرنگ قابل­حذف نیست. هدف پژوهش پیشِ‌رو معرفی نشانه­شناختیِ آرایه­های اخیر است که نه به­عنوان شگردهایی صرفاً زیبایی­شناختی بلکه به­عنوان سازه­هایی پیرنگ­ساز در داستان­های کودک -در تناظر با آرایه­های ادبی- قرار دارند. مسئله پژوهش چگونگی بازتاب نشانه‌شناختیِ آرایه­ها در ژرف­ساخت داستان­ها و منظومه­های روایی کودک است. در همین راستا، این پژوهش ابتدا الگوی سه­وجهیِ نشانه­شناسی پرس مبتنی­ بر «بازنمون، تفسیر، موضوع» را توصیف، سپس  با رویکردی تحلیلی­توصیفی تعریف آرایه­های ادبی را به تعریف نشانه­شناختیِ دوگانِ پیرنگ­سازش گسترش می­دهد. پژوهش حاضر برای نخستین­بار به کارکرد روایت­شناختی و  غیربلاغیِ علم بدیع توجه می­کند. ازآنجاکه دسته‌بندی­های شعرمحورِ سنتیِ آرایه­ها، بسندگی لازم را برای تحلیل متون روایی ندارند، بنابراین پژوهش­های روایت­محور در زمینه آرایه­ها از ضرورت­های نقد ادبی به­شمار می­آیند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Plot-making Devices in Children’s Fiction: A Semiotic Approach

نویسنده [English]

  • Amir Hossein Zanjanbar
M.A. Student in Computational Linguistics, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Plot is a set of sequences of events within the framework of a causal system. The present study argues that “narrative ornament” is a phonetic or semantic element in excess of the plot; it is also for the aesthetic enrichment of the narrative, and if removed, it does not distort either the plot’s causal system, or the central core of the story. The counterpart of a “narrative ornament” is a “plot-making figurative device,” which cannot be removed from the plot. The aim of the present study is to introduce these figurative devices which are not purely aesthetic elements, but, rather, form the structure of the plot in children’s stories. The paper aims to find out if the definition of figures of speech can be semiotically generalized to plot-making figurative devices. In this regard, the study first describes the three elements in Peirce’s semiotics, i.e., “the sign, object, and interpretant”. Then, using a descriptive-analytical method, and making reference to a brief list of figures of speech, the article expands the definition of figures of speech to the semiotic definition of the plot-making devices. The present study for the first time highlights the narratological and non-rhetorical function of literary embellishment. Since the traditional poetry-related categorizations of figures of speech cannot be applied in the analysis of the narrative text, a study of figures of speech in narratives seems to be of great significance in literary criticism.
 
Extended Abstract

Introduction

The present paper draws on Peirce’s semiotic approach to extend the poetical functions of literary figures of speech to narratological functions in children’s stories. Since the traditional poetry-related categorizations of figures of speech cannot be applied to the analysis of the narrative text, a study of figures of speech in narratives seems to be of great significance. The present study seeks to answer two questions: how can we move from superficial applications of figures of speech to their narratological ones? And, based on Peirce’s categorization, how can the categorization of literary figures of speech be applied to plot-making devices in children’s stories?
 

Theoretical Framework

The present study adopts Peirce’s semiotic approach to provide a semiotic illustration of literary figures of speech. It is argued here that these figures are not just aesthetic elements but help develop the plot in stories, including children’s stories.
 

Methodology

The article describes Peirce’s semiotic approach and defines the elements of plot. The descriptive-analytical approach is then adopted to apply the definition of literary figures of speech to a semiotic definition of the elements of plot. Here, the literary figures mainly used in poetry are identified and redefined with regards to children’s stories.
 

Discussion and Analysis

The present study offers twenty six plot-related figures of speech, claiming that numerous figures of speech from literary texts and poetry can be applied to children’s stories. It is shown here that Peirce’s iconic, symbolic and indexical signs – words, phrases and phonemes – are not just a specific form of symbolic signs. In other words, figures of speech are not limited to words, as a specific form of symbolic signs, but can be applied to iconic and indexical signs as well.
 

Conclusion

The super-structural, concrete functions of literary figures of speech can be utilized in a different way and turned into infrastructural, axial elements to create the plot of a story. The plot-related figures of speech can be analyzed in the works by a writer or a group of writers so that the characteristic style is identified and the mental schemata of the writers are figured out. In Rumi’s stories, for instance, the figures of speech are mainly based on indexical signs. However, in children’s stories, these figures can be mostly based on iconic signs.
 
Bibliography
Barthes, Roland.1977. Image, Music, Text. London: Hammersmith.
Nikolajeva, M.aria 2002. “Growing up: The Dilemma of Children’s Literature.” In: D. Sell Roger (ed.). Children’s Literature as Communication. Philadelphia: John Benjamins. 111-136.
Pierce, C. S. Collected Writings. Charles Hartshome, P. Weiss, and A. W. Burks (eds.). Cambridge: Harvard University Press.
Radjabi, Z. 1397 [2018]. “Negareshi bar Talmih-e Adabi bar Asas-e Rouykard-ha-ye Novin dar Naqd-e Adabi va Motale’at-e Beynareshteh-i.” Naqd-e Adabi 11/43: 7-37.
Zanjanbar, A. and Karimidoustan, Gh. 1399 [2020]. “Radeh-bandi-e Neshaneh-shenakhti-e Sujeh-ha-ye Takhayyoli dar Dastan-ha-ye Koudak az Manzar-e Nazaryeh-ye Amikhtegi-e Mafhumi.” Zabanpajuhi 12/37: 177-195.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Children’s Fiction
  • Plot
  • Figures of Speech
  • Narratology
  • Semiotics
  • Peirce
استاین، د. ا. 1395.  کاکل­قرمزی وسط کتاب­خواندن پدرش می­پرد، ترجمه م. نجف‎خانی. تهران: آفرینگان.
اسلیتر، ت. 1399. هیولاهای مولی، تصویرگر م. مورگان. ترجمه ح. یوسفی­نژاد. تهران: باداس.
افتخاری، ر. 1392. شب­نشینی با عموبسک، تصویرگر ن. اورنگ. تهران: دانش نگار.
امینی، ن. 1394. کارت دعوت داری موش­موشک، تصویرگر غ. بیگدلو. تهران: علمی‌وفرهنگی.
ایبد، ط. 1394. گرگ گنده و خپله­ماهی، تصویرگر گ. گرگانی. تهران: علمی­وفرهنگی.
بکایی، ح. 1393. مسابقه دات­کام، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
بیگدلو، غ. 1386. کرم صفحه نهم، تصویرگر گ. کیانی. تهران: علمی­وفرهنگی.
بیگدلو، غ . 1391. مداد بنفش، تصویرگر پ. کاظمی. تهران: علمی­وفرهنگی.
پریرخ، ز. 1394الف. یک تمساح قیچ­قیچ، تصویرگر گ. گرگانی. تهران: چکه
پریرخ، ز. 1394ب. یک کرگدن ددنگ ددنگ، تصویرگر م. شاکرین. تهران: چکه
تیموریان، آ. 1396.  قایق کاغذی، تهران: فاطمی.
جعفری، ل. 1389. آقاخروسه، تصویرگر م. طباطبایی. تهران: علمی­وفرهنگی.
جعفری، ل. 1394. «سنگ  و سوراخ». داستان یک اسم و چند قصه «سنگ»، تصویرگر ع. شفیعی­راد. تهران: چکه.
چو، چ. ا. 1395. مردی که حشره شد، ترجمه ح. شیخ­رضایی. تصویرگر هوخشتاتر. تهران: طوطی.
حبیبی، ح. 1387. بوقی که خروسک گرفته بود، تهران: علمی­فرهنگی.
حسن­زاده، ف. 1388. دیو دیگ­به­سر، تصویرگر ع. خدایی. تهران: کانون پرورشی فکری کودکان.
حسن­زاده، ف. 1394. بشو و نشو، تصویرگر ع. مرکزی. تهران: چکه.
خسرونژاد، م. 1392. قصه جنگ و صلح، تصویرگر م. بنی­اسد. تهران: کانون پرورش فکری کودکان.
خدایی، ع. 1389. همین و همان. تهران: کانون پرورش فکری کودکان.
خندان، س. 1397. قاسم­قصاب، تصویرگر ا. مفتون. تهران: خط­خطی.
دهریزی، م. 1399. داستان گل حسرتی، تهران: کانون پرورش فکری و کودکان.
دهریزی، م. و الله­دادی، ا. 1396. مهمانی با کفش­های لنگه­به­لنگه، تهران: سوره مهر.
راک، ج. 1375. بره سفید و ابر کوچک، ترجمه ج. ابراهیمی. تصویر ا. کابله. تهران: رسالت قلم.
رجبی، ز. 1397. «نگرشی بر تلمیح ادبی براساس رویکردهای نوین در نقد ادبی و مطالعات بینارشته­ای». مجله نقد ادبی، 11(43): 7-37.
رجبی، م. 1394. ساندویچ­سازِ مو دُمِ­اسبی­باف، تهران: افق.
رجبی، م. 1395. کنسرو غول، تهران: افق.
  زنجانبر، ا. 1392. «پسرگیج». مجموعه‌داستان مسترآب فرنگی، تهران: کتاب آمه.
   زنجانبر، ا. 1398. «شگرد روایی «همانی تراجهانی» در داستان­های کودک­ونوجوان: با رویکرد هستی­شناختی». روایت­شناسی، 3 (6): 293- 325.
زنجانبر، ا. 1399.  و، تهران: قو.
زنجانبر، ا. 1400الف.  واو، تهران: قو.
زنجانبر، ا. 1400ب. بی یا. تهران: (در دست انتشار).
  زنجانبر، ا. و بستانی، ف. و زارع، ح. 1398. «تحلیل نشانه­روانکاوی رمان نوجوان «مسابقه دات­کام» با رویکرد واسازی». پژوهش­های زبانی، 10(1): 59-82.
زنجانبر، ا. و عباسی، ع. 1399. «سبک­شناسی دگردیسی «جسمانه» در داستان­های کودک: برپایه نظام گفتمان تنشی». جستارهای زبانی،  11(4): 49-74.
زنجانبر، ا. و کریمی­دوستان، غ. 1399. «رده­بندی نشانه­شناختیِ سوژه­های تخیلی در داستان­های کودک: از منظر نظریه آمیختگی مفهومی». زبان­پژوهی، 12 (37): 177- 195.
زوران، میشل. 1395. این مال منه، ترجمه م. ریاضی. تهران: هفته.
سجودی، ف. 1383. نشانه­شناسی کاربردی، تهران: قصه.
سعیدی، س. 1397. گردن­دراز، تصویرگر ا. مفتون. تهران: خط­خطی.
سناپور، ح. 1387. جادوهای داستان، تهران: چشمه.
سنداک، م. 1391. جایی که وحشی­ها هستند، ترجمه ش. عباسی. تهران: مهاجر.
شمس، م. 1394الف. ل بازیگوش، تصویرگر ر. دالوند. تهران: افق.
شمس، م. 1394ب. «سنگ و گردو». داستان یک اسم و چند قصه «سنگ»، تصویرگر ع. شفیعی­راد. تهران: چکه.
شمس، م. 1397. خانه دیوانه. تصویرگر ا. رحیمی. تهران: علمی­وفرهنگی .
شمس، م. 1399. «تقسیم غاز». ماهنامه رشد نوجوان، 39 (306):  26.
فتاحی، ح. 1397. قصه­های تصویری از مثنوی: طوطی و بقال، تصویرگر  ب. اخوان. تهران: قدیانی.
کالی، د. 1394. مشق شبم را ننوشتم چون، ترجمه ر. هیرمندی. تصویرگر ب. چاد. تهران: افق
کاکاوند، ک. 1382. موش­نخودی، تهران: شباویز.
کشاورز، ن. 1394. «چکه­ای که نمی­چکید ». داستان یک اسم و چند قصه؛ «چکه»، تصویرگر ن. محزون. تهران: چکه.
گرَویت، ا. 1392. آفتاب­پرست غمگین. ترجمه ش. شریفی. تصویرگر ا. گرَویت. تهران: علمی­وفرهنگی.
گیلمن، ف. 1397. یک داستان محشر، ترجمه ن. وکیلی و پ. مهین­پور. تهران: مبتکران.
لوبل، آ. 1385. قورباغه و وزغ دوست هستند، ترجمه ف. منجزی. تهران: چشمه.
لیونی، ل. 1392. بزرگترین خانه دنیا، ترجمه م. رحماندوست. تهران: شهر.
محمدی، م. 1396. هفت اسب هفت رنگ، تصویرگر ن. صفاخو. تهران: مؤسسه تاریخ ادبیات کودک.
مردانی، م. 1398. زال و سیمرغ، تصویرگر ع. پاک­نهاد. تهران: آریانوین .
مزارعی، ا. 1392. مامان کله­دودکشی، تهران: افق.
مقیمی، س. و صدقی­مهر، م. 1383. ابر و بره. تهران: فرجام جام جم.
مکِی، د. 1394. حالا نه بچه، ترجمه ط. آدینه­پور. تهران: چکه.
ملانسکی، س. 1397. هانسل و گرتل، ترجمه س. فرازی. تهران: پرتقال.
نبی­ئیان، پ. و شعیری، ح. 1395. «تحلیل نشانه­معناشناختی فرایند تشخیص در گفتمان ادبی: مطالعه موردی پاچه­خیزک نوشته چوبک». پژوهش­های زبانی، 7(1): 57-76.
نبی­ئیان، پ. و شعیری، ح. 1396. «تحلیل روایی فرایند تشخیص در چارچوب نشانه­معناشناسی گفتمانی: مطالعه موردی دسته گل اثر چوبک». زبان­پژوهی، 9(25): 25-58.
هنرکار، ل. 1394. خط سیاه تنها، تصویرگر ز. کیقبادی. تهران: علمی­وفرهنگی.
Barthes, R. 1977. Image, Muzic, Text, London: Hammersmith.
Nikolajeva, M. 2002. “Growing up: The dilemma of children’s literature”. Children’s literature as communication, D. Sell Roger. Ed. Philadelphia: John Benjamins. 111-136.
Peirce, Ch. S. 1931. Collected Writings, 8 Vols. Eds. Ch. Hartshorne & P. Weiss & A. W burks. Cambridge, Ma: Harvard University Pres.