نظریۀ «نوشتار زنانۀ» اِلِن سیکسو، از توهم تا واقعیت: آسیب‌شناسی دریافت نوشتار زنانه در برخی پژوهش‌های نظریِ فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 استادیار زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه اراک، ایران.

چکیده

با اوج‌گرفتن جنبش‌های فمینیستی در نیمۀ دوم سدۀ بیستم، بسیاری از نظریه‌پردازان ادبیات به بررسی امکان و چگونگی زنانه‌نویسی پرداختند. یکی از آنان اِلِن سیکسو، متفکر فرانسوی، است که با طرح‌کردن نظریۀ «نوشتار زنانه» در جستار کلاسیک «خندۀ مدوسا» بحث‌های فراوانی در محافل فرهنگی غربی برانگیخت. در ایران نیز پژوهش‌گران بسیاری به موضوع نوشتار زنانه پرداخته و آن را از منظر ادبی و اخلاقی-اجتماعی واکاویده‌اند. بااین‌حال، به دلایلی، ازجمله نبود ترجمۀ کاملی از مقالۀ «خندۀ مدوسا»، در پژوهش‌های فارسی گاه خوانش‌هایی مغالطه‌آمیز، ایدئولوژیک، و نادقیق از نظریۀ سیکسو عرضه شده‌است. هدف جستار حاضر بررسی نقادانۀ یکی از پژوهش‌های فارسیِ پرخواننده در این زمینه، آسیب‌شناسیِ کلیشه‌های مطرح‌شده دربارۀ نظریۀ نوشتار زنانه در آن‌گونه پژوهش‌ها، و ابهام‌زدایی از این نظریه در چارچوب فمینیسمِ پساساختارنگر و با استناد به جستار خود سیکسو است. پرسش پژوهش حاضر این است که نظریۀ نوشتار زنانه در پژوهش‌های نظریِ فارسی چگونه دریافت شده و آن دریافت‌ها تا چه اندازه دقیق و مستند بوده‌اند. در پاسخ به این پرسش، ابتدا درون‌مایه‌های اصلی جستار «خندۀ مدوسا» به‌اختصار شرح داده می‌شوند؛ سپس پژوهش‌های نظری فارسی با توجه به درون‌مایه‌های برشمرده بررسی و نقد می‌شوند. مقالۀ حاضر نشان می‌دهد که برخلاف تصورهای رایج در بعضی پژوهش‌های فارسی، نوشتار زنانه نه منحصر به آثار نویسندگان مؤنث است و نه اساساً نافی ارزش‌های اخلاقی و نهادهای اجتماعی مانند ازدواج، باردارشدن، و مادربودن.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Hélène Cixous’s Écriture féminine, from Illusion to Reality: A Critical Examination of the Reception of Her Theory in Selected Persian Theoretical Studies

نویسندگان [English]

  • Farshid Nowrouzi Roshnavand 1
  • Mohammad Ghaffary 2
1 Assistant Professor of English Language and Literature, University of Mazandaran, Babolsar, Iran
2 Assistant Professor of English Language and Literature, University of Arak, Iran
چکیده [English]

As feminist movements gained momentum in the second half of the twentieth century, many literary theorists set out to address the possibility and quality of feminine writing. One of them was Hélène Cixous, the French critic who introduced the theory of écriture féminine in her classic paper “The Laugh of the Medusa,” causing a lot of controversy in Western academic circles. In Iran, too, many researchers have dealt with écriture féminine to analyze it from literary and socio-moral perspectives. Nonetheless, for certain reasons, including the absence of a complete Persian translation of “The Laugh of the Medusa,” many studies conducted by Iranian researchers suffer from ideologically-laden or inaccurate readings of Cixous’s theory. The present study launches a critical examination of one of the most frequently read Persian articles on écriture féminine to identify certain established stereotypes in related theoretical Persian studies. The paper, then, attempts to resolve the ambiguities about écriture féminine within the context of Poststructuralist Feminism and by citing Cixous’s own words. Thus, the questions tackled by the present study are how écriture féminine has been received in theoretical Persian studies and whether these receptions have been accurate. In so doing, the study first provides a brief explanation of the main themes of Cixous’s paper and, then, the selected theoretical Persian studies are critiqued. The findings demonstrate that, contrary to conventional suppositions, not only is écriture féminine not limited to the writings of female authors, but it does not necessarily reject any such socio-moral institutions as marriage, pregnancy, and motherhood, either.
 
Extended Abstract

Introduction

One of Cixous’s most important theories is her theory of écriture féminine which has been discussed and elaborated on for years. The present study seeks to find out how the theory of écriture feminine has been received in theoretical research studies in Iran and how accurate and comprehensive these receptions have been. To answer these questions, first, the main components of her theory are explained based on her essay “The Laugh of the Medusa” and, then, theoretical studies on this concept are examined.
 

Theoretical Framework

The present study draws upon Cixous’s theory of écriture féminine. Cixous finds women’s body a great source of plurality and polyphony and believes that capacities exclusive to women, such as pregnancy and motherhood can make possible establishing a special form of relationship with the other, which is represented in writing in the form of fluidity and endlessness. The écriture féminine Cisoux has in mind neither suppresses nor sets limitations. As a poststructuralist feminist, she focuses on historical binaries such as ‘man/woman’ and ‘self/other’ and tries to subvert the patriarchal social and discursive system.
 

Methodology

The present study aims to examine the reception of écriture feminine in Persian theoretical studies on literature. The study mainly focuses on examining Qodratollah Taheri’s criticism of the theory of écriture feminine based on the essay “The Laugh of the Medusa.”
 

Discussion and Analysis

In écriture féminine, the adjective ‘féminine’, unlike the interpretations made in most Persian theoretical studies, does not merely cover the female gender. In other words, Cisoux believes that men can get involved in écriture feminine as long as they consciously and actively resist the naturalizing norms of society so that they liberate themselves from the network of masculine social contracts. In the article “The Laugh of the Medusa,” the metaphorical aspect of écriture feminine has been emphasized. According to Cisoux, femininity and masculinity are fluid concepts and gender alone cannot determine femininity or masculinity. Gender differences, to Cixous, are fictional and rather than such distinctions, the representation of gender in society, esp. in writing, is of importance to her. In other words, gender and how it is constructed should be examined rather than whether the writer is a woman or a man.
 

Conclusion

In the present paper, we argued that since the essay “The Laugh of the Medusa” and other major works by Cixous have not been fully translated into Persian, many Iranian researchers have had an inaccurate, fallacious or ideological reception of Cixous’s feminist theory. An example of such a reception is Taheri’s article which we have examined in the present paper. We studied the common clichés and problems with Persian theoretical studies on the theory of écriture féminine, and also showed that this theory is neither exclusive to female writers nor opposes common social values and institutions such as marriage, pregnancy and motherhood.
 
Select Bibliography
Baradaran, K. 1394 [2005]. Neveshtar-e Zananeh: Bedaheh-Gouyi dar Meh. Tehran: Rowzaneh.
Barekat, B. 1396 [2017]. “Zananegi-e Neveshtar: Dibacheh-i bar Ravesh-shenasi-e Nesbat-e Zaban va Jensiyat.” Zaban-e Farsi va Gouyesh-ha-ye Irani 2/1: 23-39.
Cixous, H. 1976. “The Laugh of the Medusa.” K. Cohen and P. Cohen (trans.). Signs: Journal of Women in Culture and Society 1/4: 875-93.
Cixous, H. 1398 [2019]. Se Gam bar Nardeban-e Neveshtar. M. Tirmahi (trans.). Tehran: Nahid.
Ghaffari, M. 1396 [2017]. “Barresi-e Tatbiqi-e do Rouykard-e Tahlili va Oroupayi dar Falsafeh-ye Adabyat.” Naqd-e Adabi 10/38: 20-40.
Jones, A. R. 1981. “Writing the Body: Toward an Understanding of l’écriture feminine.” Feminist Studies 7/2: 247-63.
Paknia, M. va Mardiha, M. 1396 [2017]. Saytareh-ye Jens. Tehran: Ney.
Rabine, L. W. 1988. “Écriture féminine as Metaphor.” Cultural Critique 8: 19-44.
Seraj, S. 1394 [2015]. Gofteman-e Zananeh: Ravand-e Takvin-e Gofteman-e Zananeh dar Asar-e Nevisandehgan-e Zan-e Irani. Tehran: Rowshangaran va Motale’at-e Zanan.
Taheri, Q. 1388 [2009]. “Zaban va Neveshtar-e Zananeh, Vaqe’yat ya Tavahom?” Zaban va Adab-e Parsi 42: 87-107.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Écriture féminine
  • Poststructuralist Feminism
  • Sex
  • Gender
  • Motherhood
اسدی، ع. و رزمگیر، م. و شوهانی، ع. 1397. «بررسی کاربرد نظریه استعاره مفهومی در تعیین سبک نوشتار زنانه: مطالعه موردی چهار رمان سووشون، پرنده من، دالان بهشت، و ای کاش گل سرخ نبود». پژوهش‌های ادبی، 15(62): 9-32.
برادران، ک. 1394. نوشتار زنانه: بداهه‌گویی در مه، تهران: روزنه.
برکت، ب. 1396. «زنانگی نوشتار: دیباچه‌ای بر روش‌شناسی نسبت زبان و جنسیت». زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، 2(1): 23-39.
پاک‌نیا، م. و مردیها، م. 1396. سیطره جنس، تهران: نی.
تانگ، ر. 1398. نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی. ترجمه م. نجم­عراقی. تهران: نی.
دلبری، ح. و میرزایی، ه. و عرب‌پور محمدآبادی، ع. 1396. «بررسی متغیر جنسیت با تکیه بر زبان زنانه در رمان کنیزو اثر منیرو روانی‌پور». پژوهش‌های ادبی، 14(58): 31-48.
رشیدیان، ع. 1394. فرهنگ پسامدرن. تهران: نی.
رضوی، ف. و صالحی‌نیا، م. 1393. «بررسی شالوده‌شکنانه نوشتار زنانه: مقایسه سبک تاج‌السلطنه و عزیزالسلطان». نقد ادبی، 7(26): 49-66.
رضوی، ف. و صالحی‌نیا، م. 1394. «سبک زبانِ زنانه در خاطرات تاج‌السلطنه». ادب‌پژوهی، (31): 65-90.
سراج، ع. 1394. گفتمان زنانه: روند تکوین گفتمان زنانه در آثار نویسندگان زن ایرانی، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
سلدن، ر. و ویدوسون، پ. 1397. راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه ع. مخبر. تهران: بان.
سلیمی کوچی، ا. و شفیعی، س. 1393. «خوانش تطبیقی دو رمان چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم و دفترچه ممنوع بر اساس نظریه مؤنث‌نگری در نوشتار زنانه». پژوهش‌های ادبیات تطبیقی، 2(2): 57-78.
سیکسو، اِ. 1398. سه گام بر نردبان نوشتار، ترجمه م. تیرماهی. تهران: ناهید.
طاهری، ق. 1388. «زبان و نوشتار زنانه؛ واقعیت یا توهم؟». زبان و ادب پارسی، (42): 87-107.
عاملی­رضایی، م. 1398. «جنسیت و قدرت در گفتمان زنانه رمان‌نویسی ایران، با تکیه بر رمان‌های زنان در دو دهه 80-70». نقد و نظریه ادبی، 4(2): 99-124.
غفاری، م. 1396. «بررسی تطبیقیِ دو رویکرد تحلیلی و اروپایی در فلسفه ادبیات، با دفاعیه‌ای از فلسفه تحلیلیِ ادبیات». نقد ادبی، 10(38): 20-40.
فتوحی، م. 1391. سبک‌شناسی: نظریه‌ها، روی‌کردها، و روش‌ها، تهران: سخن.
قاسم‌زاده، ع. و علی‌اکبری، ف. 1395. «مؤلفه‌های نوشتار زنانه در رمان سرخی تو از من». زبان و ادبیات فارسی، 24(80): 181-205.
قربانپور، ح. و اشکبوس ویشکایی، ر. 1395. «بررسی ویژگی‌های نوشتار زنانه در دو رمان بامداد خمار و چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم». پژوهش‌های ادبی و بلاغی، 4(15): 71-94.
کاشی‎زاده، م. و فرزاد، ع. و طهماسبی، ف. 1399. «تحلیل گفتمان زنانه در رمان کولی کنار آتش اثر منیرو روانی‌پور با رویکرد گفتگومندی میخائیل باختین». زبان و ادب فارسی (دانشگاه آزاد واحد سنندج)، 12(43): 129-156.
کریچلی، سایمون. 1398. فلسفه قاره­ای، ترجمه خ. دیهیمی. تهران: ماهی.
نیک‌منش، م. و برجی‌خانی، م. 1392. «تجلی نوشتار زنانه در کتاب دا». زبان‌پژوهی، 4(8):  229-253.
Cameron, D.  1998. “Feminist Linguistic Theories”. In Contemporary Feminist Theories, S. Jackson and J. Jones (Eds.) Edinburgh Univ: Edinburgh. 147-161.
Cixous, H. 1976. “The laugh of the Medusa”. Trans. K. Cohen and P. Cohen. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 1 (4): 875-93.
de Beauvoir, S. 1956. The Second Sex, Trans. and Ed. H. M. Parshley. London: Jonathan Cape.
de Saussure, F. 1964. Course in General Linguistics, Ed. C. Bally & A. Sechehaye. & A. Reidlinger. Trans. W. Baskin. London: Peter Owen.
Hemmings, C. 2014. “Sexual freedom and the promise of revolution: Emma Goldman’s passion”. Feminist Review, (106): 43-59.
Jackson, S. 1998. “Theorising gender and sexuality”. In Contemporary Feminist Theories, S. Jackson and J. Jones (Eds.). Edinburgh Univ: Edinburgh. 131-149.
Jones, A. R. 1981. “Writing the body: toward an understanding of l’écriture feminine”. Feminist Studies, 7(2): 247-63.
Leech, G. N. 1991. A Linguistic Guide to English Poetry, London: Longman.
Rabine, L. W. 1988. “Écriture féminine as metaphor”. Cultural Critique, (8): 19-44.
White, J. B. and Langer, E. J. 1999. “Horizontal hostility: relations between similar minority groups”. Journal of Social Issues, 55(3): 537-559.