تحلیل رمزگان شناسی داستان شیر و گاو در کلیله‌و‌دمنه نصرالله منشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

3 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

4 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

به باور بارت هر متنی از به هم بافته شدن پنج رمزگان برای ایجاد دلالت­های متنی شکل می­گیرد: رمزگان هرمنوتیکی، رمزگان معنایی، رمزگان کنشی، رمزگان نمادین و رمزگان فرهنگی (ارجاعی). با بازگشایی این رمزگان‌ها می­توان معنای درون‌متنی را دریافت کرد. در این مقاله باب شیر و گاو که مهم­ترین باب سیاسی و اجتماعی کلیله و دمنه است، براساس سه رمزگان هرمنوتیک، معنایی و کنشی از رمزگان­های پنج­گانه بارت بررسی و تحلیل شده‌است. دستاورد پژوهش ناظر براین است که این داستان با داشتن لایه معنایی و رمزگانی تودرتویی، قابلیت بررسی براساس الگوی رمزگان‌شناسی بارت را دارد. هر سه رمزگان از نظر میزان فراوانی کمترین اختلاف را دارند و این با نوع ادبیات تمثیلی که هر لایه با دیگر لایه­ها در ارتباط تنگاتنگ است، تناسب دارد و یک نشانه می­تواند با هر سه رمزگان تفسیر شود. رمزگان هرمنوتیک در این روایت به‌صورت هرمنوتیک اصلی، شامل گفتگوی رای و برهمن و هرمنوتیک فرعی، شامل تعلیق موقّت و هرمنوتیک تأخیری است. میزان تعلیق­های موقّت در این داستان بیشتر است و معمّاها در طول روایت رمزگشایی می­شود؛ رای به عنوان مخاطب خاص، مسیر داستان را از پیش تعیین می­کند و داستان با قطعیت گفتمان او پیش می­رود. در رمزگان معنایی، داستان شامل دلالت­های ضمنی است و میان عناصر داستان و کنش شخصیت­ها و جنبه نمادین آنها ارتباط معنادار وجود دارد. در رمزگان کنشی، روایت شامل یک پی­رفت اصلی، شامل گفتگوی آغازین رای و برهمن و همچنین پی­رفت­های فرعی است که در راستای بخش­های سه­گانه پی­رفت اصلی به کار رفته­اند و میان آنها رابطه اجمال و تفصیل برقرار است. مهم­ترین کنش­ها در این رمزگان، ترک و مرگ هستند که با فضای سیاسی داستان انطباق یافته­اند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Study of Semiotic Codes in “The Tale of the Lion and the Cow” in Kalileh and Demneh

نویسندگان [English]

  • Maryam Habibiyan 1
  • Morteza Mohseni 2
  • Gholamreza Pirouz 3
  • Hosain Hasanpour Alashti 4
1 PhD candidate in Persian Language and Literature, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.
2 Professor of Persian Language and Literature, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.
3 Professor of Persian Language and Literature, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.
4 Associate Professor of Persian Language and Literature, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.
چکیده [English]

According to Roland Barthes, all texts employ five codes for creating textual signification: the hermeneutic code, the semantic code, the proairetic code, the symbolic code, and the cultural code. The meaning of a text can be understood through opening up these codes. In this article, “The Tale of the Lion and the Cow,” one of the most important chapters of Kalileh and Demneh, has been studied and analyzed based on the following three codes: proairetic, hermeneutic, and semantic. The article shows that the story, containing complicated semantic and coded layers, can be studied based on Bathes’ model, particularly through the three codes listed above. The findings indicate that from the perspective of the proairetic and hermeneutic codes, the narrative includes both a main sequence and a secondary sequence, which are closely connected. Moreover, in the semantic code, the story includes implied significations, with a significant relationship among the elements of the tale, the actions of the characters and the symbolic aspects of the tale. The examination of the semiotic elements help to identify covert layers in the allegories of this important work of Persian literature in which the most central actions are leaving and death, which are consistent with the political atmosphere of the story.
 
Extended Abstract
1.Introduction
New literary schools and theories can be effectively used to reveal hidden layers in texts and provide us the possibility of new readings of them. According to semiotics, which has been used extensively in the analysis of literary texts, meaning is produced through structures of interdependent signs, codes and contracts.
 
2.Theoretical Framework
Codes are of vital importance in semiotics. They turn signs into significant systems and, thus, lead to the development of a relationship between the signifier and the signified. Codes represent the social aspects of signs. Narrative codes were first introduced by Roland Barthes in his reading of Balzac’s “Sarrasine.” He believes that every text is formed through five codes so that textual signification is created. In the present study, Barthes’ concepts are adopted to analyze the codes in “The Tale of the Lion and the Cow” from Kalileh and Demneh.
 
3.Methodology
Using Barthes’ semiotic model, “The Tale of the Lion and the Cow” has been analyzed in the present study. For this purpose, instances of these codes were identified and three types of hermeneutic, proairetic and semantic codes were examined.
 
4.Discussion and Analysis
In the present study, attempt has been made to examine the semiotic elements and analyze the signs in order to identify covert layers in allegories in an important work of Persian literature. Kalileh and Demneh is replete with political and social allegories. In this article, a semiotic approach is adopted to study the hidden layers and aesthetic signification of this story. Of the five types of codes discussed by Barthes, hermeneutic, proairetic and semantic codes have been focused on in the present article.
 
5.Conclusion
Due to its labyrinthine semantic structure, “The Tale of the Lion and the Cow” has been examined based on Roland Barthes’ theory of codes. Three important codes can be detected in the story, with quite a similar frequency, a quality that is consistent with allegorical literature, in which each layer is closely connected with another layer. This makes it possible for every sign to be interpreted through all the three codes identified in this story. In the semantic code, the story includes implied significations, with a significant relationship among the elements of the tale, the actions of the characters and the symbolic aspects of the tale. In the proairetic code, the narrative includes both a main sequence and a secondary sequence, which are closely connected. The most important actions in this tale are leaving and death, which are consistent with the political atmosphere of the story.
 
Select Bibliography
Barthes, R. 1380 [2001]. Marg-e Moallef dar Sakhtargarai, Pasasakhtargarai va Motaleh’at-e Adabi. F. Sojoudi (trans.). Tehran: Pajouheshgah-e Farhang va Honar-e Eslami.
Barthes, R. 1394 [2015]. Roland Barthes. N. Fakouhi (trans.). Tehran: Nay.
Bruce-Mitford, M. 1394 [2015]. Dayeratolma’aref-e Mosavvar-e Namad-ha va Neshaneh-ha. M. Ansari and H. Bashirpour (trans.). Tehran: Sayan.
Chandler, D. 1387 [2008]. Mabani-e Neshaneh-shenasi. M. Parsa (trans.). Tehran: Soureh-e Mehr.
Chevalier, J. 1385 [2006]. Farhang-e Namad-ha. S. Fazayeli (trans.). Tehran: Jaihoun.
Monshi, N. 1388 [2009]. Kalileh va Damneh. M. Minovi (ed.). Tehran: Amir Kabir.
Pierce, C. S. 1381 [2002]. “Mantegh beh Masabeh-e Neshanehshenasi: Nazaryeh-ye Neshane-ha.” F. Sojoudi (trans.). Zibashenakht 6: 51-63.
Scholes, R. 1383 [2004]. Daramadi bar Sakhtgarai dar Adabyat. F. Taheri (trans.). Tehran: Agah.
Sojoudi, F. 1384 [2005]. Neshanehshenasi va Adabyat. Tehran: Farhang-e Kavosh.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Barthes’ Codes
  • The Lion and the Cow
  • The Hermeneutic Code
  • The Semantic Code
  • The Proairetic Code
احمدی، بابک. 1392. ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.
اسپرهم، داوود؛ شاگستاسبی، مولود و سالاری، عزیزالله. 1398. «تحلیل روایی داستان نخجیران و شیر مثنوی معنوی با رویکرد زبان­شناسی مزگان رولان بارت»، پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت، سال 8(1): 1-19.
اسکولز، رابرت. 1383. درآمدی بر ساخت­گرایی در ادبیات، ترجمه فرزانه طاهری. تهران: آگه.
آموزگار، ژاله و ملک شهمیرزادی، صادق و حریریان، محمود و میرسعیدی، نادر. 1383. تاریخ ایران باستان، جلد1. تهران: سمت.
پاریاد، اختر. 1394. «نقد و بررسی تطبیقی کارکرد نمادین شیر و گاو». زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)، 232(68): 32-47.
بارت، رولان. 1380. «مرگ مؤلف». ساختارگرایی، پساساختگرایی و مطالعات ادبی، ترجمه فرزان سجودی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
بوروس میتفورد، میراندا. 1394. دایره‌المعارف مصور نمادها و نشانه­ها، ترجمه معصومه انصاری و حبیب بشیرپور. تهران: سایان.
پورداود، ابراهیم. 1356. یشتها، ج2. تهران: دانشگاه تهران.
تقوی، محمد و بهنام، مینا. 1391. «تفاوت راوی قصه­نویس و قصه­گو در داستان شیرو گاو از کلیله و دمنه و داستان­های بیدپای».  فصلنامه پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی، (4):  67-83.
تمیم­داری، احمد و عباسی، سمانه. 1393. «بررسی ساختارگرایانه باب شیر و گاو کلیله و دمنه براساس الگوی کلود برمون». متن‌پژوهی ادبی، 59 (18):  44-59.
چندلر، دانیل. 1387. مبانی نشانه‌شناسی، ترجمه مهدی پارسا. تهران: سوره مهر.
دهقانیان، جواد. 1390. «بازخوانی داستان شیر و گاو کلیله و دمنه براساس نظریه ساخت‌شکنی». فصلنامه پژوهش­های ادبی، سال 8(31و32):  97-115.
رجایی، فرهنگ. 1373. معرکه جهان­بینی­ها در خردورزی سیاسی و هویت ما ایرانیان، تهران: احیاء­کتاب.
رضی، احمد و حاجتی، سمیه. 1391. «تحلیل رفتار متقابل شخصیت­ها در داستان شیر و گاو از کلیله­ودمنه»، پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی، سال چهارم(1): 39-56.
ریمون­کنان، شلومیت. 1387. روایت داستانی؛ بوطیقای معاصر، ترجمه ابوالفضل حری. تهران: نیلوفر.
زاهدی، چنور و یعقوبی جنبه­سرایی، پارسا. 1392. «دلالت­های فضایی داستان شیر و گاو، تبیین نزاع قدرت و شیوه­های تحریف آن». فصلنامه پژوهش‌های ادبی، 42(10):  144-166.
زمانی، فاطمه و زمانی، نادره. 1398. «تحلیل بینامتنی بلبل و مور با زنجره و مور براساس رمزگان فرهنگی بارت». مطالعات ادبیات تطبیقی، 50 (13):  139-155.
سجودی، فرزان. 1384. نشانه‌شناسی و ادبیات (مجموعه مقالات)، تهران: فرهنگ کاوش.
شایگان، داریوش. 1356. ادیان و مکتب­های فلسفی هند، 2 جلد. تهران: امیر کبیر.
شعیری، حمیدرضا. 1388. مبانی معناشناسی نوین، تهران: سمت.
صهبا، فروغ؛ عمران­پور، محمدرضا و آزاد، راضیه. 1392. «پی­رفت­ها، رابطه­ها، کارکردها در داستان کوتاه»، فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، 74 (21):  93-117.
عاملی­رضایی، مریم. 1396. «تحلیل مناسبات قدرت و حقیقت از دیدگاه فوکو در داستان شیر و گاو کلیله و دمنه». فصلنامه پژوهش­های ادبی، 58 (14):  81-103.
فتوحی، محمود.1389. بلاغت تصویر، تهران: سخن.
فقیه ملک مرزبان، نسرین و کریمی، طاهره. 1393. «رمزگان­شناسی حیوان در داستان­های کوتاه شهریار مندنی­پور»، فصلنامه تخصص مطالعات داستانی، سال دوم(3):  91-108.
کالر، جاناتان. 1388. بوطیقای ساخت­گرا (ساخت­گرایی، زبان­شناسی و مطالعه ادبیات)، ترجمه کوروش صفوی. تهران: مینوی خرد.
کریستین­سن، آرتور. 1383. نمونه­های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه­های ایرانیان، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: چشمه.
مارتین، والاس.1386. نظریه­های روایت، ترجمه محمد شهبا. تهران: هرمس.
محجوب، محمد جعفر.1336. درباره کلیله و دمنه. تهران: خوارزمی.
مکاریک، ایرنا ریما. 1384. دانش­نامه نظریه­های ادبی، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.
منشی، نصرالله. 1388. کلیله‌ودمنه، به تصحیح مجتبی مینوی. تهران: امیر کبیر.
میرصادقی، جمال. 1386. ادبیات داستانی (قصه، رمانس، داستان کوتاه، رمان)، تهران: سخن.
وارنر، رکس. 1387. دانشنامه اساطیر جهان، ترجمه ابوالقاسـم اسـماعیل‌پـور. تهـران: اسـطوره.
هینلز، جان راسل. 1385. شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: چشمه.
یعقوبی جنبه­سرایی، پارسا و احمدپناه، فاتح. 1390. «ساختار روایی کلیله­ودمنه براساس گفتمان‌کاوی تعامل رای و برهمن». ادب‌پژوهی، (18):  71-100.
یعقوبی جنبه­سرایی، پارسا. 1396. «موضع مؤلف پنهان حکایت­های کلیله­ودمنه: برساخت توزیع فضا». نقد و نظریه ادبی، سال دوم(3): 54-84.
Barthes, Roland. 1970. s/z, Trans. Richard Howard & Richard mile. New York: Hill and wan.