مراقبت زنانه و ملاحظات زیست‌محیطی در شعر «دلم برای باغچه می‌سوزد»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

چکیده

بحران محیط زیست و به دنبال آن افزایش دغدغه‌های زیست محیطی موجب شکل­گیری نظریه‌های تازه در حوزۀ اخلاق زیست­محیطی شد که هدف آن لحاظ کردن حقوق ناانسان در ملاحظات اخلاقی بود. یکی از این نظریه‌ها اکوفمنیسم بود که همزمان دغدغه‌های جنسیتی و زیست­محیطی را لحاظ می‌کرد و میان زن و زمین و رفع سلطه بر این دو ارتباطی معنادار می‌دید. در هر سه تعامل تجربی، مفهومی و معرفت‌شناسانه در این رویکرد زنان نسبت به مردان به طبیعت نزدیک­ترند، ازاین­رو هم نسبت به تخریب محیط‌زیست حساس­ترند و هم از تخریب محیط زیست بیشتر آسیب می‌بینند. فروغ فرخزاد به­عنوان یک زن در شعر «دلم برای باغچه می‌سوزد» حساسیت بیشتر زنان را در مقایسه با مردان نسبت به مرگ باغچه روایت کرده است. در این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی به خوانش اکوفمنیستی این سروده می­پردازد، نوعی نسبت میان عوامل و دلایل بی‌توجهی و بی‌عملی شخصیت­های‌ این روایت نسبت به مرگ باغچه با عوامل و دلایل بی­توجهی نسبت به بحران محیط زیست در سطح کلان ملت­ها و دولت­ها یافته و تبیین شده است. نتایج به­دست­آمده حاکی است عوامل اصلی بی‌توجهی گفتمان مردانة انسان‌محوری، نگرش درون­نسلی، منافع اقتصادی، مسابقۀ تسلیحاتی و جنگ و یأس فلسفی است. همین­طور در گفتمان زنانه باوجود حساسیت آنها نسبت به تخریب طبیعت، باورهای خرافی و به دنبال آن راه‌حل­های نادرست، پرداختن به زیست مصنوعی و فاصله گرفتن از طبیعت می‌تواند مانع کنشگری آنها در این زمینه باشد. درعین­حال لحاظ کردن اخلاق مراقبتی زنانه در ارتباط با طبیعت می‌تواند زنان را در  پیشگیری و نیز جلوگیری از تخریب بیشتر محیط زیست پیشتاز و مؤثر سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Feminine Care and Environmental Considerations: An Ecofeminist Reading of Forugh Farrokhzad’s “I Pity the Garden”

نویسنده [English]

  • Zahra Parsapoor
Associate Professor in Persian Language and Literature, Institute of Humanities and Cultural Research, Tehran, Iran
چکیده [English]

Environmental crises and their consequences, among which are the growing environmental concerns, have given rise to new theories in environmental ethics, which aims to explore certain rights in ethical considerations, such as Ecofeminism. Ecofeminism investigates gender and environmental concerns to make a meaningful connection between women, environment, and their emancipation from dominance. In all three conceptual, experimental, and epistemological aspects of this theory, women are relatively closer to nature than men; this in turn renders them more sentimental and vulnerable toward the destruction of nature. In her “I Pity the Garden,” Forugh Farraokhzad narrates the sympathetic feelings of women regarding the death of the garden. This analytic-descriptive study is an ecofeminist reading of the poem which investigates the relations between the characters’ indifference toward the death of the garden and the indifference toward the environmental crises on a global scale. This article claims that the masculine discourse of negligence is rooted in anthropocentrism, generation gap, economic interests, arms race, and philosophical despair. Likewise, feminine discourse might suffer from similar apathy due to over-sensitivity toward the destruction of nature, superstitious beliefs, reliance on synthetic life, and distancing from nature. At the same time, the inclusion of feminine ethics of care in relation to nature can be influential in preventing environmental destruction.
 
Extended Abstract
1.Introduction
Women and nature are among the most recurrent concepts in Forugh’s poetry, even though her conception of nature and women differs from her conception reality. She speaks of a woman who lives and endures her life with all its hardships, desires, and dreams. On the other hand, her descriptions of nature represent her present language; in other words, they reflect her true self. For Forugh, nature is mostly an object, which through her creative mind, signifies its meanings. These meanings are affected by point of view, emotions, excitatement, and cultural and social elements that surround the subject. As a result, Forugh’s nature is not like the kind of nature we understand in ecology or ecosystem. Her “I Pity the Garden,” has the potential to represent her femininity and the way she poetically describes nature; it also functions as an ecofeminist tool, which exposes her father’s and her brother’s different sensitivity toward the garden. 
 
2.Theoretical Framework
Ecofeminism is a movement which investigates the complex relations between nature’s dominance and women’s exploitation. The ecofeminists regard most of the Western thought as influenced by the “oppression mentality” which is the dualistic mentality that prefers and values one side of the duality over the other. Ecofeminism categorises the interaction between women and nature as experimental interaction, conceptual interaction, cultural/symbolic interaction, and epistemological interaction. This study is concerned with the second categorisation, according to which, women are closer to nature and more sensitive to ecological changes.
 
3.Methodology
The present analytical-descriptive study aims to investigate Forugh Farrokhzad’s “I Pity the Garden” in light of ecofeminism. Also, the article studies the function of gender in environmental sensitivity represented in reactions shown to the death of the garden.
 
4.Discussion and Analysis
The central incident in Forugh’s narrative is the death of her father’s garden. The poem probes into the characters’ reactions to this incident. The characters of the poem include Forugh, her father, her mother, her brother, and her sister. The analysis of their reaction shows that women are more sympathetic to the incident. On the other hand, men are indifferent toward the death of the garden due to economic difficulties, personal problems, philosophical despair, and short-sightedness. Although the three women in the narrative are more sensitive than men, they also have different reactions to the incident. Forugh’s reaction is intertwined with maternal emotions, knowledge, awareness, and responsibility. As a result of her insensitivity, inaction, and alienation, she feels vulnerable and lonely.
 
5.Conclusion
An ecofeminist reading of Forugh Farrokhzad’s “I Pity the Garden” shows that the poem symbolically portrays the garden as a representation of ecological destruction which endangers the present world and the future of the earth. At the same time, the reaction of the family and their reasoning symbolises - in a broader sense - the passivity and indifference of nations toward the environmental crises. The findings of the research reveal that the main reasons behind these indifferences are generation gap, anthropocentrism, unbridled urbanity, economic interests, superstitious beliefs, introversion, consumerism, and negligence. This study investigates the aforementioned reasons in light of environmental ethics. At the same time, Forugh’s women are more concerned with nature which - according to feminism - is due to their maternal ethics of care in protecting the environment. On the other hand, men’s materialistic, abstract, and philosophical approaches combined with their arms race and belligerence prevent them from understanding the ongoing reality. It should be noted that Forugh regards wise and calculated actions, alongside maternal emotions, as influential factors which can promote the sense of responsibility towards the environment.
 
Select Bibliography
Farrokhzad, F. 1382 [2003]. Majmooeh Ash’ar-e Forugh-e Farrokhzad. Tehran: Negah.
      (Forugh’s Complete Works) [In Persian].
Gaard, G. 1993. “Living Interconncentions with Animals and Nature” in Ecofeminism: Women, Animals, Nature. G, Gaard (ed.). Philadelphia: Temple University Press.
Hillman, M. 1394 [2015]. Zani Tanha: Forugh-e Farrokhzad va Shear’ash. T, Hamidi (trans.). Tehran: Hanooz.
      (A Lonely Woman: Forugh Farrokhzad and Her Poetry) [In Persian].
Lorentzen, L. Eaton, Heather. 2002. Ecofeminism: An Overview. URL: >http://fore.yale.edu/disciplines/gender
Parsapoor, Z. 1400 [2021]. Akhlagh-e Zamin. Tehran: Institute of Humanities and Cultural Research.
      (Ethics of the Earth) [In Persian].

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ecofeminism
  • Women
  • Environment
  • Forugh Farrokhzad
اسکات، رابین می. (1997). تفاسیر فمینیستی از کانت، مترجم مریم نصر اصفهانی. قابل دسترسی در سایت تاریخ فلسفه به نشانی:
پارساپور، زهرا. (1392). نقد بومگرا، ادبیات و محیط زیست، تهران : پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
پارساپور، زهرا، و ربابه قلی­پور و شهلا خلیل‌اللهی. (1396). «خوانش اکوفمینیستی رمان اندوه جنگ با تکیه بر رابطه فرهنگی و نمادین». پژوهش‌نامه زنان، (8)، 1-21.
پارساپور، زهرا. (1397). «نقد اکوفمنیستی داستان «آبی‌ها»». پژوهش‌نامه ادبی، 15 (62)، 33-50.
پارساپور، زهرا. (1400)الف.  اخلاق زمین، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
پارساپور، زهرا. (1400)ب. «خوانش اکوفمینیستیِ داسـتــان «زنــان بــدون مــردان»». جستارهای نوین ادبی، 54 (215)،  29-46.
پلموود، وال. (1382). «طبیعت، نفس و جنسیت: فمینیسم، فلسفه بوم شناختی و نقد عقلانیت». اخلاق محیط زیست: مقدمات و مقالات، ویراستار جان بنسون. مترجم عبدالحسین وهاب­زاده. مشهد: جهاد دانشگاهی واحد مشهد. 316-325.
پورقریب، بهراد. (1397). «نقد فمنیستی بومگرای رمان جای خالی سلوچ». ادبیات پارسی معاصر، سال هشتم (25)، 1-18.
دژاردن. جوزف آر. (1396). اخلاق محیط زیست؛ درآمدی بر فلسفۀ محیط زیست، ترجمة مهدی کلاهی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
دوستی، فرزانه. (1398). «فلسفة بوم‌فمینیسم و پارادوکس ذات‌گرایی در آفرینش هنری: بازخوانی‌سه‌گانة فرهنگ/ طبیعت». پژوهشنامه فرهنگستان هنر، (19)، 73-93.
ذکاوت، مسیح. (1397). «درآمدی بر بوم‌فمنیسم: مطالعه‌ی موردی دو دوست و دیلینگ دیلینگ». مطالعات ادبیات کودک، 9 (18)، 55-76.
ذوالفقارخانی، مسلم. (1399). «بررسی اصالت زن-طبیعت و اندیشه‌های طبیعت‌گرایانۀ فروغ فرخزاد». پژوهشنامه ادب غنایی، 18 (34)، 123-142.
رابینز، روت. (1389). فمینیسم‌های ادبی، ترجمۀ احمد ابومحبوب. تهران: افراز.
شجاعی، منصوره (1379). «اکوفمینیسم، تعریف، تاریخچه ، مقدمات و...» در مجموعه مقالات جنس دوم، گردآوری نوشین احمدی خراسانی. تهران: توسعه. 168-170.
عاملی‌رضایی، مریم. (1382). صور خیال در شعر فروغ فرخزاد، تهران: شور.
فروتن‌کیا، شهروز. و نواح، علیرضا. (1395). جامعه­شناسی محیط زیست، تهران: جامعه­شناسان.
 فرخزاد، فروغ. (1382). مجموعه اشعار فروغ فرخزاد، تهران: نگاه.
نورتون، برایان. (1382). «رویکرد فرهنگی به زیست‌شناسی حفاظت». اخلاق محیط زیست: مقدمات و مقالات، ویراستار جان بنسون. ترجمۀ عبدالحسین وهاب‌زاده. مشهد: جهاددانشگاهی. 173-185.
ونتس، پیتراس. (1392). دانشنامۀ فلسفۀ اخلاق، ویراستۀ پل ادواردزدونالد ام، بورچرت. مقدمه، ترجمه و تدوین انشاء الله رحمتی. تهران: سوفیا.
هوارت، جین. (1382). «نه مصرف نه زینت: راهنمای مراقبت برای مصرف‌کنندگان». اخلاق محیط زیست: مقدمات و مقالات، ویراستار جان بنسون. ترجمۀ عبدالحسین وهاب‌زاده. مشهد: جهاد دانشگاهی. 195-208.
هیلمن، مایکل (1394). زنی تنها: فروغ فرخزاد و شعرش، ترجمۀ تینا حمیدی. تهران: هنوز.
Gaard, G.C. (1993). " Living Interconnections with Animals and Nature". In Ecofeminism Women, Animals, Nature, Greta Gaard.(Ed). PHILADELPHIA: Temple University Press. 1-13.
Lorentzen, L.A & Eaton, H. (2002). Ecofeminism: An Overview, https://skat.ihmc.us/rid=1174588237625_665601541_9501/ecofeminism.pdf.