تحلیل سفرنامۀ خسی در میقاتِ جلال آل احمد از منظر ژئوپوئتیک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیان فارسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

ژئوپوئتیک رویکرد جدیدی است به فضا (مکان) در ادبیات که کِنت وایت، نویسنده، شاعر، فیلسوف و گردشگر اسکاتلندی در دهة 90 میلادی مطرح کرد. این رویکرد نقدی به فضا در ادبیات برخلاف نظریۀ «بوطیقای فضا»ی «گاستون باشلار» و «نقد جغرافیایی» «وستفال»، علاوه­ بر توجه ویژه به مکان­‌ها و توصیف آنها، به رابطۀ عمیق انسان و زمین و همچنین احساسات و عواطفی که از رابطۀ این دو به وجود می‌آید و تفکر انتقادی نویسنده به مکان­‌ها، می­‌پردازد. این پژوهش به روش تحلیل محتوا، با توجه به نقش مهمی که سفرنامه­‌ها به مکان می­دهند ازیک­سو، و فضای معنوی حاکم بر سرزمین وحی که منجر به انفعالات روحی و فکری جلال آل­احمد داشته است از سوی دیگر، به تطبیق مؤلفه­‌های نظریۀ ژئوپوئتیک بر سفرنامۀ خسی در میقات پرداخته است. نتایج به­‌دست­آمده از این پژوهش حاکی از آن است که عناصر مهمی از نظریۀ ژئوپوئتیک همچون فرهنگ، مکان، زمین، زبان شاعرانه، فلسفه، عرفان و گره­خوردگی احساسات با مکان به طرق مختلفی در این اثر در هم تنیده شده­‌اند و همگی در شکل­گیری خوانش ژئوپوتیکی سفرنامه نقش دارند. نویسنده در خسی در میقات برخلاف دیگر آثار رئالیستی، تنها به توصیف صرف مکان اکتفا نمی­‌کند بلکه این توصیفات را با نگاهی عرفانی و فلسفی پیوند می­زند به­‌طوری­که احساسات نویسنده با فضاهای داستان گره می­خورد و با تفکری انتقادی نسبت به داشتن جهانی بهتر به توصیف مکان­‌ها می­‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Geopoetical Reading of Jalal Al-e-Ahmad’s Khasi dar Miqat

نویسندگان [English]

  • Mahmood Heidari 1
  • Elham Choobine 2
1 Associate Professor in Persian Language and Literature, Yasouj University, Iran
2 Ph. D. Student in Persian Language and Literature, Yasouj University, Iran
چکیده [English]

Conceptualised in the 1990s by the Scottish writer, poet, tourist, and philosopher, Kenneth White, Geopoetics is a new spatial approach to literature. Contrary to Gaston Bacherald’s “Poetics of Space” and Bertrand Wesphal’s “Geographical Criticism,” which mainly focus on places and descriptions, Geopoetics also investigates the author’s critical approach towards places and the profound relationship between man and the earth. This study employs content analysis to geopoetically investigate Jalal Al-e-Ahmad’s travelogue Khasi dar Miqat, focusing on the significance of place in travelogues and the psychological impact of the spiritual atmosphere in the land of revelation on Al-e-Ahmad. This article foregrounds the interconnectedness of place and geopoetical elements such as culture, place, poeticity, philosophy, spirituality, and emotional entanglement, all of which are elements in a geopoetical reading of travelogues. Unlike other realist authors who objectively provide detailed descriptions of locations, Al-e-Ahmad also adds a spiritual and philosophical quality to his accounts, as if his emotions were entangled with the ambiance, to critically describe places and juxtapose them with a better world.
 
Extended Abstract
1.Introduction
Conceptualised in the 1990s by the Scottish writer, poet, tourist, and philosopher, Kenneth White, Geopoetics is a new spatial approach to literature. Contrary to Gaston Bacherald’s “Poetics of Space” and Bertrand Wesphal’s “Geographical Criticism,” which mainly focus on places and descriptions, Geopoetics also investigates the author’s critical approach towards places and the profound relationship between man and the earth. Jalal Al-e-Ahmad’s Khasi dar Miqat is an account of his 23-day Islamic pilgrimage. This travelogue contains daily observations and descriptions of places, alleys, and bazaars. In addition to his critical views, his spiritual turmoil stimulated by his presence in different places, which he mentions in his writings, is of importance. Focusing on Kenneth White’s “Geopoetics” and underlining the importance of location in Al-e-Ahmad’s travelogue, this study aims to answer the following questions: How does the author make a spiritual/emotional connection with the place and what is its role in the poetics of the travelogue? What are the implications of the geopoetical elements in this travelogue?
 
2.Methodology
This qualitative content analysis research employs a descriptive-analytic method to investigate the important elements in Kenneth White’s theory such as emotional-spatial entanglement, poeticity, critical thinking, and descriptions in the selected work.
 
3.Theoretical Framework
Initiated by Kenneth White, Geopoetics is a new method which investigates place and its relation with mankind.  During his travels, White was amazed by places and the emotions they aroused in people. He published an account of his travels, titled “Le Plateau de l’Albatros: Introduction à la géopoétique,” which examines the energy of place and its effect on people’s emotions. In his geopoetic manifesto, he explicitly states his dream of geo-centered literature. “Geopoetique” is the geographical/spatial intuition which reflects the human-earth connection in literary works (Italiano, 2008:4). The locus of geopoetics, White argues, is culture and because of cultural elements we can be “poet-like inhabitants of the earth” (Hashas, 2017:15). Some of the key elements of geopoetics are poetic descriptions with spatial emotion, awareness of the socio-cultural structures of the place, and the human-environment interaction (Magrane, 2021:11). Considering the fact that people mature through traveling and the real journey is the journey within, it can be argued that geopoetics is in line with spiritual and philosophical schools such as Buddhism and Mysticism ( J. Assadollahi, et al, 1399 [2020]:172-174).
 
4.Discussion and Analysis
4.1 Philosophical Aspects and Emotional Connection with Place
Finding his brother and curiosity are Al-e-Ahmad’s motivations in his journey. The spiritual ambiance of the pilgrimage affects and overwhelms him; this underscores the deep relation between man and the earth. He seeks his lost identity in special places which initiate his spiritual and intellectual changes.  This journey, for the author, is marked by self-discovery.
4.2 Critical Aspect
A critical approach toward the environment is a key element in Geopoetics. From the start, nothing is hidden from Al-e-Ahmad’s sharp eyes. His account includes the commotion in the city of tents, the exsanguination of sheep, the crisis in Saudi Arabia, the horrendous situation of the streets and alleys of Mecca and Medina, disgusting toilets, etc.
4.3 Poetic Aspect
From A geopoetical standpoint, presence in a special place triggers certain memories. This moment marks the fusion of literature and geography. The emotions resurface and the poeticity of the earth emerges. Al-e-Ahmad poetically describes the spiritual ambiance of the pilgrims. He likens the tents to ships, the ropes to paddles, and the sands to the sea.
 
5.Conclusion
This article foregrounds the interconnectedness of place and geopoetical elements such as culture, place, poeticity, philosophy, spirituality, and emotional entanglement, all of which are important features of a geopoetical reading of travelogues. Unlike other realist authors who objectively provide detailed descriptions of locations, Al-e-Ahmad also adds a spiritual and philosophical quality to his accounts, as if his emotions were entangled with the ambiance, to critically describe places and juxtapose them with a better world.
 
Select Bibliography
Al-e-Ahmad, J. 1401 [2022]. Khasi dar Miqat. 13th ed. Tehran: Me’yar-e Elm.
Hashas, M. 2017. Intercultural Geopoetics in Kenneth White’s Open World. London: Cambridge Scholars Publishing.
Italiano, F. 2008. “Defining Geopoetics.” TRANS- [En ligne]. Vol, 7. No, 6. https://doi.org/10.4000/trans.299. Accessed 8 July 2020.

Assadollahi, M. S., et al. 1399 [2020]. “Jostejooye Makan-e Khishtan; Barrasi-e Dastan-e Golhaye Zaval-e Patrick Modiano az Manzar-e Geopoetic.” Naqd Zaban va Adabiyat-e Khareji. Vol, 17. No, 14. pp. 171-187.

      (“Quest for Places and Self: A Study of Flowers of Ruin by Patrick Modiano Based on Geopoetic Theory.” Critical Language and Literary Studies) [In Persian].
Magrane, E. 2021. “Climate Geopoetics, the Earth is a Composted Poem.” Dialogues in Human Geography. Vol, 11. No, 1. pp. 8-22.
Westphal, B. 2011. Geocriticism: Real and Fictional Spaces. Robert. T. Tally (trans.). Palgrave Macmillan. pp. 112-178.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jalal Al-e-Ahmad
  • Khasi dar Miqat
  • Place
  • Geopoetics
  • Kenneth White
آل­احمد، جلال (1401). خسی در میقات، تهران: معیار علم.
آلبوغبیش، عبد الله (1394). « تصویرشناسی دیگری در ادبیّات خودی با تکیه بر داستان خسی در میقات از جلال آل احمد»  مجلة کاوش­نامة ادبیات تطبیقی، 5 (19)، 1-25.
باشلار، گاستون (1364). روانکاوى آتش، ترجمة جلال ستارى. تهران: طوس.
بسنج، دانیال و حکمی، آزاده و کارناوا ترابی، دومنیک (1399). « توصیف درون با بازنمایی شهر؛ بررسی جغرافیای ادبی در بار دیگر شهری که دوست میداشتم نادر ابراهیمی»، مجلة پژوهش­های ادبیات تطبیقی، 8 (4)، 93-108.
بمپوری رضاآباد، زهره و مهدوی­زاده، مژگان (1401). «ویژگی­های معماری «خانۀ مشروطیت» با رویکرد ژئوپوئتیک کنت وایت». نشریۀ علمی- پژوهشی زبان و ترجمۀ فرانسه، 5 (2)، 53-70.
جواری اسداللهی، محمدحسین و اسداللهی، الله‌شکر و سکوت‌جهرمی، فاطمه (1399). «جست­وجوی مکان و خویشتن؛ بررسی داستان گل­های زوال پاتریک مودیانو از منظر ژئوپوئتیک». نقد زبان و ادبیات خارجی، (24)، 171-187.
حسنی، زهرا و مهرکی، ایرج (1400). «خوانش پسااستعماری خسی در میقات با تکیه بر نظرات فرانتس فانون». مجلة مطالعات زبان فارسی، 4(7)، 69-84.
سیدقاسم، لیلا و نوح پیشه، حمیده (1395). «جغرافیای ادبی و شاخه­های آن: معرفی مطالعات نوین بینارشته­ای در ادبیات». فصلنامۀ علمی- پژوهشی نقد ادبی، 9(33)، 77-108.
شوهانی، علیرضا و مریدی، مینا (۱۳۹۴). «حج در سفرنامۀ ناصر خسرو و خسی در میقات جلال آل‌احمد». مجموعه مقالات همایش حکیم خسرو قبادیانی، 662-668.
شمیسا، سیروس (1381). بیان، تهران: فردوس.
کریمیان، فرزانه و حاجی حسن عارضی، غزاله (1396). «جلوه­های تهران در دستار و گل سرخ: نقدی جغرافیایی بر پایتخت براساس دید خارجی». پژوهش ادبیات معاصر جهان، دورۀ 22 (1)، 5-31.
کمالی، محمود (1401). «نقد جغرافیایی، فضاهای واقعی و خیالی». مطالعات بینا­رشته­ای ادبیات و علوم انسانی، سال دوم (2)، 303-316.
کهنمویی­پور، ژاله (1391). «ادبیات هنر و نقد جغرافیایی». نقدنامۀ هنر، (4)، 75-83.
نظری‌منظم، هادی و جرونده، زینب (1398). «کاربست نقد‌ جغرافیایی در خوانش دو رمان «سرانجام‌شری» و«لحیّ‌اللاتینی»» مجلة پژوهش­های ادبیات تطبیقی، 7(1)، 91-115.
Hashas, M. (2017). Intercultural Geopoetics in Kenneth White’s Open World, Cambridge Scholars Publishing.
Italiano, F. (2008). “Defining Geopoetics, Écriture ET chaos, Université invitee”, (6(, 1-11. DOI: 10.4000/trans.299.
Magrane, E. (2021). "Climate geopoetics (the earth is a composted poem". Dialogues in Human Geography, Volume 11(1), 8-22.