نقدی بر شاهنامۀ نقالان مرشد زریری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در سال­های اخیر با شناسایی و تصحیح طومارهای نقالی شاهنامه تا حدود زیادی نگاه­ شاهنامه­پژوهان و ادیبان به طومارها تغییر یافته است. یافته­ها حاکی از آن است که طومارهای نقالی صرفاً زادۀ ذهن و تخیل نقالان نبوده و در بعضی موارد آبشخورها و منابع طومارها به روزگار قبل از اسلام یا در دورۀ اسلامی به قبل از سروده شدن شاهنامه فردوسی برمی­گردد. ازطرف­دیگر زبان و سبک طومارهای نقالی تصحیح‌شده با آنچه راویان در مجلس نقل به اجرای آن می­پرداخته­اند، تفاوت دارد و هردو را نمی­توان از یک گروه به حساب آورد. ازین­رو تصحیح طومارهای نقالی باید به­صورت کاملاً تخصصی و برابر با موازین درست علمی انجام بگیرد تا نتایج حاصله منجر به شناخت بهتر از طومارها و منابع آنها گردد. شاهنامۀ نقالان، که در روزگار ما تألیف شده است، یکی از طومارهای جامع نقالی شاهنامه به شمار می­رود. جلیل دوستخواه این طومار را در سال­ 1396 تصحیح و منتشر کرده است. در این مقاله، کتاب شاهنامۀ نقالان از دو منظر مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت؛ در بخش نخست اشتباهات و تناقض­های مؤلف اثر، مرشد زریری، مطرح خواهد شد و در بخش دوم در یک نگاه دقیق­تر، روش مصحح اثر، جلیل دوستخواه، به بوتۀ نقد در خواهد آمد. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که به این کتاب، در هردو بخش تألیف و تصحیح، آسیب­هایی راه یافته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Critique of Murshid Zariri’s Shahnameh Nakkalan

نویسندگان [English]

  • Abbas Parsatalab 1
  • Rohallah Hadi 2
  • Alireza Emami 3
1 Ph. D. Student in Persian Language and Literature, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Associate Professor in Persian Language and Literature, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor in Persian Language and Literature, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

In recent years, the identification and correction of the Nakkali of Shahnameh scrolls have greatly impacted the view of Shahnameh-scholars toward the scrolls. The findings indicate that the Nakkali scrolls were not just a product of the mind and imagination of the bards; even in some cases, the scrolls date back to the pre-Islamic or, at times, the Islamic era preceding the compilation of the Shahnameh, by Hakim Abulqasem Ferdowsi. On the other hand, the corrected Nakkali scrolls differed in language and style from what the bards recited in a bardic assemblage. Consequently, the correction of the Nakkali scrolls should be done in a specialised manner and in accordance with the correct scientific standards so that the results could lead to a better understanding of the scrolls and their sources. Edited by Jalil Doostkhah and published in 1396 [2017], Shahnameh Nakkalan is among the best researched Nakkali Shahnameh scrolls. This article investigates Shahnameh Nakkalan from two perspectives: the first part will explore the mistakes and contradictions of the author, Murshid Zariri, and the second part conducts a thorough investigation of Jalil Doostkhah’s editing methodology. This critique concludes that both the authorship and curation have been unfaithful to some sections.
 
Extended Abstract
1.Introduction
In recent years, the identification and correction of the Nakkali Shahnameh scrolls have greatly impacted the view of Shahnameh scholars toward the scrolls. The findings indicate that the Nakkali scrolls were not just a product of the mind and imagination of the bards; even in some cases, the scrolls date back to the pre-Islamic or, at times, the Islamic era preceding the compilation of the Shahnameh, by Hakim Abulqasem Ferdowsi. On the other hand, the corrected Nakkali scrolls differed in language and style from what the bards recited in a bardic assemblage. Consequently, the correction of the Nakkali scrolls should be done in a specialised manner and in accordance with the correct scientific standards so that the results could lead to a better understanding of the scrolls and their sources. Generally, one can categorise Nakkali Shahnameh scrolls into “limited” and “extensive” scrolls. Shanameh Nakkalan is an extensive scroll in folklore literature. Edited by Jalil Doostkhah and Printed by Qoqnoos Publishing in 1396 [2017], Shahnameh Nakkalan is compiled in five volumes. The original name of the book differs from the current title, which was chosen by the editor. The work suffers from editorial mistakes and shortcomings due to its voluminous size, lack of folklore dictionaries, and editorial misconceptions, all of which should be investigated in light of folklore textual pathology. Until now, two Shahnameh-scholars’s critiques have assessed Shahnameh Nakkalan. The first one is Mohammad Jafari’s “Shahnameh Nakkalan: Dastan-ha-e Pahlavani Iranian dar Zanjireh-I az Ravayat-ha-e Sineh-be-Sineh va Sonnati,” and the second one is Sajjad Aidenloo’s “Ja’me-tarin Toomar-e Nakkali-e Shahnameh.” Drawing upon their findings, we investigate other, academically fresh, parts of the book and their editing methodology.
2. Methodology
The present study employs library sources to investigate Shahnameh Nakkalan in light of authorship and editing quality.
3. Theoretical Framework
This article consists of two main parts; the first part investigates Murshid Zariri’s errors and inconsistencies; and the second part scrutinises Jalil Doostkhah’s editing methodology.
4. Discussion and Analysis
Regarding the Nakkali scrolls, although one can claim that the presence of certain narratives reinforces the possibility of the author/narrator’s access to ancient scripts, a thorough investigation of Murshid Zariri’s scroll proves otherwise. Zariri’s inability to conceive the true meaning of poems and his misleading dates and explications create a new narrative. By referring to unreliable sources such as Nasekh-al-Tavarikh, Zinat-al-Majales, and Jann’at-al-Kholoud, Zariri inserts false information into the scroll. Another source is Burhan-i Qati, which, in isolation, is not a reliable source. In addition, there are numerous textual errors, some of which were identified by the editor. The authors of this article investigate other textual errors which were not identified by the editor.
Although inconsistencies and contradictions are not limited to folk literature and can be also found in canonical Persian masterpieces, due to the narrator’s carelessness, forgetfulness, and delusory reliance on memory, the inconsistencies are more frequent in folk literature. Of note here is that multiple narrations are not necessarily contradictory; in other words, contradictions are inconsistencies within the elements of narration. This article investigates some of the contradictions in Murshid Zariri’s work.
This study investigates editing errors in four categories: textual misinterpretation errors, textual misrecognition (subject) errors, vocabulary misconception and footnote errors, and redundant brackets due to misconceiving the text. In Murshid Abbas Zariri’s Shahnameh Scrolls, there are numerous lines which, just like their prosaic counterpart, have inconsistencies and contradictions attributable to the editor.
5. Conclusion
This critique concludes that both the authorship and curation have damaged some sections. The authorship inconsistencies and contradictions include unoriginal narratives, falsified dates, unreliable sources, contradictory narrations, and carelessness. Likewise, the editing errors include textual misconceptions, erroneous notes, and errors in curation. To conclude, this study calls for a re-correction of the above-mentioned work in light of the contradictions and inconsistencies specified in this study.
Bibliography 
Dehkhoda, A. 1377 [1998]. Loghat Nameh. Tehran: Daneshgah-e Tehran Pub. [In Persian]. (Dictionary)
Ferdowsi, A. 1965. Shahnameh. R, Alyof. et al (ed.). Moscow: Danesh Pub. [In Persian].
Ferdowsi, A. 1389 [2010]. Shahnameh. J, Khaleghi Motlagh (ed.). Tehran: Markaz-e Daer’at-ol-Ma’aref-e Bozorg-e Eslami. [In Persian].
Kazzazi, M. 1392 [2013]. Nameh-e Bast’an. Tehran: Samt. [In Persian].
Khaleghi Motlagh, J. 1389 [2010]. Yaddasht-ha-e Shahnameh. Tehran: Markaz-e Daer’at-ol-Ma’aref-e Bozorg-e Eslami. [In Persian]. (Notes on the Shahnameh)
Zariri, M. 1369 [1990]. Dast’an-e Rostam va Sohrab. J, Doostkhak (ed.). Tehran: Toos. [In Persian].  (Rostam and Sohrab)
Zariri, M. 1396 [2017]. Shahnameh Nakkalan. J, Doostkhah (ed.). Tehran: Qoqnoos. [In Persian].

کلیدواژه‌ها [English]

  • Scrolls
  • Shahnameh
  • Zariri
  • Correction
  • Criticism
آیدنلو، سجاد. (1398). «جامع­ترین طومار نقالی شاهنامه». جهان کتاب، (361 -363)، 9-13.
ابن­منظور، ابی‌الفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم. (1994). لسان‌العرب، بیروت: دار صادر.
انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم. (1369). فردوسی­نامه (مردم و قهرمانان شاهنامه)، تهران: علمی.
جعفری قنواتی، محمد. (1396). «شاهنامۀ نقالان: داستان­های پهلوانی ایرانیان در زنجیره­ای از روایت­های سینه­به­سینه و سنتی». نقد کتاب، سال سوم (12)، 27 -50.
حافظ، شمس­الدین محمد. (1390). دیوان حافظ، به اهتمام محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی. تهران: زوار.
خالقی مطلق، جلال. (1389). یادداشت­های شاهنامه، 3 جلد. تهران: مرکز دائرۃ­المعارف بزرگ اسلامی.
خطیب‌رهبر، خلیل. (1367). کتاب حروف اضافه و ربط، تهران: سعدی.
خواجوی کرمانی، ابوالعطاءکمال­الدین محمود. (1319). سام­نامه، با تصحیح و مقابلۀ ناشر اردشیر بنشاهی. بمبئی: چاپخانۀ سلطانی.
خواجوی کرمانی، ابوالعطاء کمال­الدین محمود. (1370). خمسۀ خواجوی کرمانی، به تصحیح سعید نیاز کرمانی. کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
دهخدا، علی­اکبر. (1377). لغت­نامه، 15 جلد. تهران: دانشگاه تهران.
رستم­نامه (داستان منظوم مسلمان شدن رستم به دست امام علی (ع) به انضمام معجزنامۀ مولای متقیان). (1387). به کوشش سجاد آیدنلو. تهران: میراث مکتوب.
رودکی، جعفر بن محمد. (1382). دیوان شعر رودکی، پژوهش، تصحیح و شرح دکتر جعفر شعار. تهران: قطره.
زریری، مرشد عباس. (1369). داستان رستم و سهراب، به کوشش جلیل دوستخواه. تهران: توس.
سام­نامه. (1392). تصحیح وحید رویانی. تهران: میراث مکتوب.
سعدی، مصلح­ بن عبدالله. (1380). غزلیات سعدی، مقابله، اعراب­گذاری، تصحیح، توضیح واژه­ها و اصطلاحات، معنای ابیات و ترجمۀ شعرهای عربی کاظم برگ­نیسی. تهران: فکر روز.
سعدی، مصلح­ بن عبدالله. (1385). کلیات سعدی، به تصحیح محمدعلی فروغی. تهران: هرمس.
سعدی، مصلح­ بن عبدالله. (1392). گلستان، تصحیح و توضیح دکتر غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.
طومار جامع شاهنامه. (1391). مقدمه، ویرایش و توضیحات سجاد آیدنلو. تهران: به‏نگار.
طومار جامع نقالی شاهنامه. (1396). به تصحیح فرزاد قائمی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
طومار کهن شاهنامۀ فردوسی. (1397). جمشید صداقت­نژاد. تهران: دنیای کتاب.
فردوسی، ابوالقاسم. (1829). شاهنامه، به سعی و اهتمام ترنر ماکان. کلکته: دارالحکومت.
فردوسی، ابوالقاسم. (1322– 1326 ق). شاهنامه، چاپ سنگی به دستور امیربهادر جنگ. با مقدمۀ ادیب­الممالک فراهانی. تهران.
فردوسی، ابوالقاسم. (1313). شاهنامه، جلد اول. تصحیح مجتبی مینوی. تهران: کتابخانه و مطبعۀ بروخیم.
فردوسی، ابوالقاسم. (1965). شاهنامه، تصحیح متن به اهتمام رستم علی­یف و دیگران. تحت نظر عبدالحسین نوشین. مسکو: ادارۀ انتشارات دانش.
فردوسی، ابوالقاسم. (1353). شاهنامه، تصحیح ژول مول. تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
فردوسی، ابوالقاسم. (1389). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق. 8 جلد. تهران: مرکز دائرۃ‌المعارف بزرگ اسلامی.
قاآنی، میرزا حبیب­الله. (1336). دیوان حکیم قاآنی شیرازی، با تصحیح و مقدمه به قلم محمدجعفر محجوب. تهران: امیرکبیر.
کریستن­سن، آرتور. (1378). ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی. تهران: صدای معاصر.
کزازی، میرجلال­الدین. (1392). نامۀ باستان، 9جلد. تهران: سمت.
کوسج، شمس­الدین محمد. (1387). برزونامه (بخش کهن)، تصحیح اکبر نحوی. تهران: میراث مکتوب.
محجوب، محمدجعفر. (1371). آفرین فردوسی، تهران: مروارید.
مولانا، جلال­الدین محمد. (1363). کلیات شمس تبریزی (دیوان کبیر)، با تصحیحات و حواشی بدیع­الزمان فروزانفر. تهران: امیرکبیر.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین. (1389). کشف­الاسرار و عُدة­الابرار، به سعی و اهتمام علی­اصغر حکمت. تهران: امیرکبیر.
نظامی، الیاس بن یوسف. (1378). خسرو و شیرین، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.
نقیب­الممالک، محمدعلی. (1340). امیر ارسلان، به تصحیح و مقدمۀ محمدجعفر محجوب. تهران: سازمان کتاب­های جیبی.
هدایت، رضاقلی­خان. (1385). تذکرۀ ریاض­العارفین، مقدمه، تصحیح و تعلیقات ابوالقاسم رادفر – گیتا اشیدری. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.